Spoordonk, Bernadettestraat 2 - Bernadette (1936 - 2019)

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Bernadette
Genootschap:	Rooms Katholieke Kerk
Provincie:	Noord-Brabant
Gemeente:	Oirschot
Plaats:	Spoordonk
Adres:	Bernadettestraat 2-4
Postcode:	5688KN
Sonneveld-index:	08246
Jaar ingebruikname:	1936
Architect:	Rats, A.J.M.
Huidige bestemming:	dorpshuis
Monument status:	Rijksmonument 519169

Geschiedenis

Belangrijke interbellumkerk met toren.

2019 Laatste mis opgedragen op 8 juni 2019, zaterdagmiddag voor Pinksteren. De plannen rond de herbouw van de gymzaal en omvorming van de Bernadettekerk tot dorpshuis in Spoordonk zijn weer een paar stappen verder. Planning is om zo snel mogelijk na de zomervakantie 2019 te starten met de werkzaamheden, te beginnen met de sloop van de gymzaal.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Kerk

De H. BERNADETTEKERK is een driebeukig kerkgebouw met oostelijke toren, gebouwd in 1935-'36 naar een ontwerp van A.J.M. Rats, Blerick. Het gebouw is in de detaillering aangepast aan de landelijke omgeving en uitgevoerd in een traditionele vormentaal met gotiserende motieven, ontleend aan de Brabantse gotiek, vermengd met stijlelementen van de school van A.J. Kropholler. Wat de plattegrond betreft is het een echte 'volkskerk' uit de jaren '30: het kerkvolk is aan twee zijden rond het altaar geschaard en het zicht op het altaar wordt nauwelijks belemmerd door pijlers etc.

Omschrijving

De kerk heeft een torenachtige ingangspartij, een schip van vier traveëen met smalle processiegangen, een iets hoger koor van twee vakken met driezijdige sluiting, aan de noordelijke zijde geflankeerd door een nevenkapel van drie vakken en aan de zuidelijke zijde door een uitgebouwde biechtstoel en sacristie met toren. Links van de westelijke ingangsgevel bevindt zich een achthoekige doopkapel. Het gehele gebouw is opgetrokken uit baksteen en heeft een plint van ratels. Tegen de muren staan lage maar zeer zware steunberen met natuurstenen afzaten. Schip en koor worden gedekt met zadeldaken, voorzien van verbeterde Hollandse pannen. Hemelwater wordt afgevoerd door boven de afzaten van de steunberen geplaatste waterspuwers. De zijbeuken worden met lessenaardaken gedekt. In zowel schip als zijbeuk zijn spitsboogvensters toegepast. In de lichtbeuk hebben deze een bakstenen vork- en kettingboogtracering. Tegen de zuidzijde van het driezijdig gesloten koor staat een trapsgewijs verjongende, in plattegrond vierkante toren van vier geledingen. Het bouwwerk heeft overhoekse steunberen en een tentdak met verbeterde Hollandse pannen, bekroond met een smeedijzeren kruis. Op de vierde geleding wijzen een opgeklampt hijsluik en spitsboogbiforen op de aanwezigheid luidklokken; het bijbehorende uurwerk is versierd met een polychroom tegeltableau. De westelijke façade heeft een hoog opgemetselde, trapsgewijze verjongende torenachtige gevel waarin een klok is gehangen. Centraal is een spitsboogportaal met opgeklampte deuren, waarboven in een spitsboognis een kalkstenen beeld van de H. Bernadette. Rechts van het portaal is een terra-cotta gevelsteen met wijdingskruisen en het opschrift: "AD. / MCMXXXV / XI Nov.". Erboven een hardstenen steen met de tekst: "Primum Lapidem / posuit J. van Gestel / Parochus / 11 nov. 1935 / Majestas Domini / implevit Domum / par. 2.7. / A.J. Rats architect". Links van de façade staat de achthoekige doopkapel met achtzijdige, ingesnoerde spits met daktegels. In het interieur vallen de kleine ronde pijlers met korfbogige scheibogen op. Het brede schip heeft grote intercolumnia. De kerk wordt overkluisd door gemetselde, samengestelde kruisribgewelven met getande gordelbogen. De westelijke orgelgalerij boven de hoofdingang heeft samengestelde spitsbogige kruisgewelven. De smalle zijbeuken worden overkluisd door spitsbogige driekwart tongewelven. In de apsis een gemetselde culot. Het koor is door een triomfboog van het schip gescheiden. In de noordelijke kapel vallen de sterk gebombeerde samengestelde kruisribgewelven op. In het interieur zijn onder meer van belang de oorspronkelijke elementen zoals het ongepolychromeerde kruisbeeld (1938, Van Eck), de marmeren communiebanken met ajour in brons uitgevoerde roosters (met pelikaan, lavende herten, vissen en mand met broden) en bijbehorend marmeren eucharistiealtaar met bolpotige stipites, de tussen twee pijlers in het koor geplaatste preekstoel met smeedijzeren hekwerk; de tegelvloer in het koor (met lavende herten) en de (lager gelegen) tegelvloer in het schip (in verschillende grijstinten), de houten kerkbanken met opvallend aangebrachte pen-gatverbindingen en de geglazuurde kunststenen wijwatervaten bij de portalen.

Waardering

De kerk is van algemeen belang. Het gebouw heeft cultuurhistorisch belang als bijzondere uitdrukking van de ontwikkeling van het katholicisme in het zuiden in het Interbellum en is tevens van belang als voorbeeld van de typologische ontwikkeling van de traditionalistische volkskerk. Het heeft architectuurhistorisch belang door de stijl en de detaillering die onder meer verwijst naar het silhouet van de oude toren van Oirschot en is van kunsthistorisch belang door de interieuronderdelen. Het gebouw is tevens van belang als voorbeeld van het oeuvre van de architect Rats. Het heeft ensemblewaarden vanwege de bijzondere situering verbonden met de ontwikkeling van het kerkdorp Spoordonk. Het is van belang vanwege de architectuurhistorische, typologische en functionele zeldzaamheid.

Pastorie

Rijksmonument 520036

De R.K. PASTORIE van de H. Bernadetteparochie te Spoordonk is gelegen ten zuidwesten van de kerk en middels een tussenlid daarmee verbonden. Het gebouw dateert uit 1935-'36 en werd net als de kerk gebouwd naar een ontwerp van A.J.M. Rats. Het gebouw is in de detaillering aangepast aan de landelijke omgeving en uitgevoerd in een traditionalistische vormentaalmet gotiserende motieven, ontleend aan de Brabantse gotiek, vermengd met stijlelementen van de school van A.J. Kropholler. Omstreeks 1990 is het pand dat zijn oorspronkelijke functie verloren heeft, opgesplitst in vier appartementen.

Omschrijving

De anderhalflaagse pastorie heeft een L-vormige plattegrond en een zadeldak, dat op verschillende hoogten is aangezet, een fors overstek heeft en gedekt is met verbeterde Hollandse pannen. Dew gevels zijn opgetrokken in baksteen. De a-symmetrische voorgevel heeft links van het midden een ingangspartij met rondbogig portiek, waarin een dito opgeklampte deur met zwaar smeedijzeren beslag., De vensters in hal en trappenhuis hebben een ijzeren roedenverdeling en glas-in-loodpanelen. De overige vensters zijn bij de verbouwing vernieuwd. De tuin wordt omgeven door een bakstenen tuinmuur. Aan de achterzijde van het gebouw een bakstenen terras.

Waardering

De pastorie is van algemeen belang. Het gebouw heeft cultuurhistorisch belang als bijzondere uitdrukking van de ontwikkeling van het katholicisme in het zuiden in het Interbellum en is tevens van belang als voorbeeld van de typologische ontwikkeling van de traditionalistische pastorie. Het gebouw heeft architectuurhistorisch belang door de stijl en de detaillering die onder meer verwijst naar ambachtelijke streektradities. Het gebouw is tevens van belang als voorbeeld van het oeuvre van de architect Rats. Het heeft ensemblewaarden vanwege de bijzondere situering, verbonden met de ontwikkeling van het kerkdorp Spoordonk. Het is van belang vanwege de architectuurhistorische, typologische en functionele zeldzaamheid.

Monumentomschrijving CultuurHistorische Waardekaart

Bouwperiode: 1935
Bouwstijl: Traditionalisme
Architect: Rats, A.J.M.
Gevels en Materialen: Baksteen, siermetselwerk.
Vensters en Deuren: Spitsboogramen met bakstenen traceringen. Glas-in-lood.
Dak en Bedekking: Zadel- en tentdaken met verbeterde Hollandse pannen.
Bijgebouwen: Op het kerkhof het graf van de architect (1901-1956) en een calvarieberg met enige neogotische restanten waaronder een engel, leeuw en rund (evangelistensymbolen).

Het gebouw bestaat uit een torenachtige ingangspartij, een schip met smalle processiegangen van vijf traveeën, een iets hogerkoor van twee vakken met driezijdige sluiting, geflankeerd door een nevenkapel van drie vakken en een kapel met toren. Links van de ingangsgevel bevindt zich een zeshoekige doopkapel. Het gebouw is in detaillering aangepast aan de landelijke omgeving en opgetrokken uit baksteen, met toepassing van natuursteen. In de vormentaal worden gotiserende motieven, ontleend aan de Brabantse gotiek, vermengd met stijlelementen van de school van A. Kropholler. Boven de ingang een relief van de Heilige Bernadette.

In de media

Uit Eindhovens Dagblad, d.d. 18 januari 2019

Op 8 juni, pinksterzaterdag, wordt de laatste mis gehouden in de Sint-Bernadettekerk in Spoordonk. Drie weken later, per 1 juli, wordt het godshuis in eigendom overgedragen aan de Spoordonkse gemeenschap om vervolgens omgebouwd te worden tot het nieuwe dorpshuis. De dag dat de kerk wordt onttrokken aan de eredienst werd woensdagavond bekendgemaakt tijdens een bijeenkomst in dorpshuis Den Deel. Net voor kerst gaf de Oirschotse gemeenteraad groen licht voor alle plannen, nu werden de inwoners van Spoordonk bijgepraat door werkgroep Hart van Spoordonk. Ook werd een begin gemaakt met de werving van vrijwilligers voor de bouw van de nieuwe gymzaal, de verbouwing van de kerk én de exploitatie van het toekomstige gemeenschapshuis.

Doordat het zo lang duurde voordat er een akkoord was over de plannen, viel het voor de werkgroep Hart van Spoordonk niet altijd mee om de verenigingen en inwoners gedurende dat proces betrokken te houden. De laatste informatiebijeenkomst dateerde alweer van anderhalf jaar terug. Maar de opkomst van gisteravond gaf de werkgroep vertrouwen: Den Deel zat vol.

Plannenmakerij.

Na tien jaar van plannenmakerij en onderhandelen moet het nu echt gebeuren. Kort voor de jaarwisseling is een begin gemaakt met de sloop van de gymzaal. Dat was een vereiste binnen de BTW-constructie. In maart wordt gestart met de nieuwbouw van de hal, die kort na de zomervakantie (augustus/september) opgeleverd zal worden. Voor de huidige gebruikers is een alternatief geregeld. De basisschoolkinderen gaan tijdelijk naar sporthal De Klep in Middelbeers, de andere sporters wijken uit naar sporthal De Halm in Oirschot. Na de formele overdracht kan per 1 juli gestart worden met de verbouwing van de kerk, een rijksmonument. Die zal enkele maanden in beslag zal nemen. Volgens planning zijn het overhuizen en de opening voorzien voor december 2019.

Tijdens de bijeenkomst werd woensdagavond ook veel aandacht besteed aan de obligatielening, die nu snel een vervolg krijgt met betalingen en de uitlevering. In totaal zijn al 522 obligaties à 100 euro aan de man gebracht, goed voor ruim 52.000 euro. Ook werd lang stilgestaan bij de oprichting van de Dorpsvereniging Hart van Spoordonk. Dat wordt een koepel voor meerdere stichtingen en organisaties en gaat zich inzetten voor de leefbaarheid van Spoordonk in brede zin.

Uit Nieuwe Tilburgsche Courant, 24 September 1936.

Ter gelegenheid van de plechtige inwijding van de nieuwe kerk van de H. Bernadette van de nieuwe parochie Spoordonk onder de gemeente Oirschot zullen op Zondag 27 en Maandag 28 September a.s. de volgende feestelijkheeden plaatsvinden: Zondag om half drie zal een stoet worden opgesteld op den provincialen weg tusschen Oirschot en Spoordonk, bestaande uit: Ruiters te paard, Jonge Boerenstand, praalwagen „Lourdesgrot", leden der Jonge Wacht, R. K. Verkenners, Harmonie, K.J.M., K.J.V., afgevaardigden van verschillende bonden, praalwagen „Kapel v.d. H. Eik", feestcomité geestelijkheid, schoolkinderen, bruidjes, pages, Kerkbestuur Spoordonk, Kerkbestuur Oirschot, B. en W. en Secretaris Oirschot, gemeenteraad, ruiters te paard.

Aan de grens der parochie wordt Z.H.Exc. Mgr. A.F. Diepen opgewacht, toegesproken door den voorzitter van het Feestcomité, terwijl door een bruidje bloemen zullen worden aangeboden:

Hierna wordt Mgr. in optocht naar de pastorie gebracht, waar de Burgemeester een toespraak zal houden en de schoolkinderen een lied zullen zingen, waarna in de kerk Mgr. zal worden toegesproken door den Z E. heer Pastoor van Gestel van Spoordonk, waarna Z.H. Exc. de Bisschop het woord tot de aanwezigen zal richten.

Des Maandags zal om 8 uur des voormiddags de plechtige kerkwijding plaats vinden, waarna om pl.m. 10 uur een solemneele H. Mis zal werden opgedragen. Des namiddags om 4 uur zal door de schoolkinderen en Harmonie een hulde worden gebracht aan Monseigneur.

Uit Nieuwe Tilburgsche Courant, 29 September 1936.

Na de feestelijkheden van Zondag in verband staande met de plechtige inhaling van Z.H.E. Mgr. A.F. Diepen in de nieuwe parochie van de H. Bernadette Soubirous te Spoordonk had gisteren het eigenlijke kerkelijke feest plaats, bestaande in de consecratie van de nieuwe parochiekerk en de officieele installatie van den Z.Eerw. heer Pastoor Van Gestel. 's Morgens omstreeks 8 uur werd een aanvang gemaakt met de kerkwijding. Deze plechtigheden en ceremoniën namen een heelen tijd in beslag, tot te omstreeks half elf de solemneele H. Mis begon, welke werd opgedragen door den Z.Eerw. heer Pastoor Van Gestel met pontificale assistentie van Z.H.E. Mgr. A.F. Diepen terwijl de beide broers van den nieuwen herder resp. kapelaan in Helmond en Liessel, fungeerden als diaken en sub-diaken, de Z.E. heeren Pastoors van Oirschot en Best als troon-assistenten, de H.E. heer v. d. Kamp deken van het dekenaat Oirschot te Hilvarenbeek als presbyter-assistens en de secretaris van den Bisschop als ceremoniarius. Een groot aantal geloovigen en belangstellenden woonde deze H. Mis bij. Na de H. Mis deed de Secretaris van den Bisschop voorlezing van het decreet, waarbij Pastoor Van Gestel benoemd was als herder der nieuwe parochie, waardoor de Pastoor door den Bisschop naar altaar. preekstoel, doopvont en biechtstoel werd rondgeleid. Na dezen rondgang richtte Z.H.E. het woord tot den nieuwen Pastoor en droeg hem de geestelijke zorg over van zijn nieuwe parochianen, terwijl hij de geloovigen aanspoorde om steeds trouw te blijven aan hun herder. Hiermee was deze plechtigheid van den voormiddag afgeloopen. In den namiddag werd aan Mgr. een kinderhulde gebracht, terwijl de harmonie Arti et Amicitiae nog een serenade bracht.