Tilburg, Heuvelstraat 141 - Pauluskerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam object:	Pauluskerk
Genootschap:	Gereja Kristen Indonesia Nederland
Provincie:	Noord-Brabant
Gemeente:	Tilburg
Plaats:	Tilburg
Adres:	Heuvelstraat 141
Postcode:	5038AD
Sonneveld-index:	08295
Jaar ingebruikname:	1822
Architect:	Justus Backx
Huidige bestemming:	Molukse Kerk GKIN (Gereja Kristen Indonesia Nederland)
Monument status:	Rijksmonument 35712

Geschiedenis

Tilburg - Pauluskerk; 11-03-2014 jk

Zaalkerk met koepeltorentje op het dak. Gebouwd als Ned. Hervormde Kerk.

Bij de vorming van de Protestantse Gemeente Tilburg is besloten dat de Gereformeerde Opstandingkerk (1965, L.F.M. van der Plas) de protestantse kerk zal worden. De Nederlands Hervormde Pauluskerk (1822, Justus Backx) is 30 december 2009 verkocht aan de Kerk van de Indonesische christenen Gereja Kristen Indonesia Nederland (GKIN). Zondag 24 januari 2010 is de eerste Indonesische kerkdienst gehouden in de Pauluskerk. De GKIN kerk hield eerder haar kerkdiensten in de Rehobothkerk van de Molukse christenen aan de Karmelietenstraat.

Omdat de protestanten in 1823 de Heikese Kerk moesten overdragen aan de katholieken, kwam er behoefte aan een eigen gebedsruimte. Daartoe werd in 1822 een terrein aangekocht aan wat later Zomerstraat ging heten (nu Heuvelstraat). De Tilburgse architect Justinus Backx, die later ook betrokken was bij de nieuwbouw van de Heikese kerk, maakte het ontwerp van deze Nederlandsch Hervormde Pauluskerk. De kerk werd in 1823 ingewijd door predikant ds. Johannes van Aken. Het gebouw werd in de loop der tijd ingericht met een rijke en historisch waardevolle inventaris. Hét pronkstuk is het uit 1765 daterende Bätz-orgel. Verder kwamen er onder meer een preekstoel (1650), een doopvont (circa 1800) en zeventiende-eeuwse herenbanken. Diverse van deze interieurstukken werden meegenomen uit de Heikese kerk. In 1849 schonk koningin Anna Paulowna een set avondmaalszilver aan ds. Coos Schotel voor de kerk, als dank voor zijn diensten en het bewezen medeleven bij het overlijden van koning Willem II. In 1915 werden twee gebrandschilderde ramen geschonken door de familie Van den Bergh (AaBe). De Pauluskerk werd in 1970 aangemerkt als Rijksmonument.

Sinds 2000 was de Pauluskerk voornamelijk in gebruik op hoogtijdagen en voor rouw- en trouwdiensten. Ook werden in het in 2004 gerestaureerde gebouw culturele activiteiten georganiseerd. De reguliere zondagsdiensten van de PKN Tilburg vinden plaats in de uit 1965 daterende Opstandingskerk aan de Professor Cobbenhagenlaan. Sinds januari 2010 is de Pauluskerk eigendom van de Indonesische christengemeenschap GKIN. Het gebouw heeft zijn functie als kerk behouden en is als zodanig weer regulier in gebruik. [Tilburg Wiki]

De Molukse gemeenschap hield voorheen haar diensten in de Rehobothkerk aan de Karmelietenstraat.

Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Ned. Herv. Kerk. Zaalgebouw met langwerpig achtkante vorm, met gekoepeld torentje op het dak, 1822-1823. Inventaris: 18de eeuwse eiken kansel, herenbank en drie eenvoudige banken; koperen lezenaar en doopbekkenhouder uit de 18de eeuw. Mechanisch torenuurwerk, B. Eijsbouts, 1908, later voorzien van elektrische opwinding.

MIP omschrijving

Bouwperiode: 1822 tot: 1822
Gevels en materialen : gepleisterd, lisenen, vlak fries en gootlijst. Bakstenen ingangsportaal met fronton. Kerk: zaalgebouw met langwerpige achtkantige vorm. Plaquette boven ingangsportaal.
Vensters en deuren: rondboogvensters met glas-in-loodvulling.
Dak en bedekking: samengesteld schilddak met rode tuile du Nord pannen. Klokkentorentje met koepeltje op dak.
Interieur: eiken kansel (18e eeuw), herenbank en drie eenvoudige banken; koperen lezenaar en doopbekkenhouder (18e eeuw), orgel (18e eeuw). Klok (1822) gegoten door Petit en Fritsen.

Orgel

Bätz-orgel (1765)

Het in 2006 gerestaureerde orgel in deze kerk werd oorspronkelijk door J.H.H. Bätz gebouwd in 1765 voor de toen bij de Hervormde Gemeente in gebruik zijnde Heikese Kerk. Toen deze kerk bij Koninklijk Besluit in 1821 weer aan de katholieken moest worden overgedragen, moesten de hervormden een nieuwe kerk bouwen: de huidige Pauluskerk. Van Hirtum plaatste in 1824 het orgel over naar deze veel kleinere kerk. Bij diverse restauraties werd het orgel qua aanleg en dispositie gewijzigd. De huidige restauratie, uitgevoerd door de Gebr. Van Vulpen te Utrecht onder advies van Wim Diepenhorst, bracht het orgel zoveel mogelijk terug in de oorspronkelijke situatie.

Uitgebreide info over het orgel op: De orgelswebsite van orgels in Brabant

In de media

Uit Nieuwe Tilburgsche Courant, 2 Augustus 1937.

ORGEL-RESTAURATIE NED. HERV. KERK. Plechtige ingebruikname van het vernieuwde instrument.
Zondagmorgen had in de Ned. Hervormde kerk, Zomerstraat, het in gebruik nemen plaats van het nieuw gerestaureerde orgel. Het orgel, gebouwd in de achttiende eeuw door den bekenden orgelbouwer Beny (bedoeld is Bätz) beschikte over byzonder goede kwaliteiten, maar in den loop der tijden was het wat in verval geraakt. Reeds geruimen tijd werd de behoefte gevoeld voor een grondige restauratie, maar de noodige geldmiddelen ontbraken. Door een daarvoor aangewezen Comité (K.A.S.), werden in den afgeloopen winter echter de noodige gelden verzameld en zoo kon dan thans aan de firma Spiering te Dordrecht opdracht worden gegeven om het instrument weer in prima staat te brengen. De Zondagmorgendienst stond nu geheel in het teeken van de plechtige inwijding. De Predikant der Ned. Herv. Gemeente, Ds. P. v.d. Wal, hield na zijn gebeden een korte inleiding, waarna de Gemeente Psalm 150 zong en de organist, Willem Zorgman, van Velp, twee speciale nummers uitvoerde, n.l. Fantasie G moll van J.S. Bach en Prière van Boëllmann. Uit het ten gehoore gebrachte, trad ten eerste het groote kunstenaarstalent van den Heer Zorgman naar voren, hij gaf blijk het instrument op eminente wijze volkomen te beheerschen, maar tevens werd thans geopenbaard welk een pracht kwaliteiten dit oude orgel eigenlijk bezit. Het kan dan ook niet anders of de talrijk opgekomen kerkgangers moesten onder den indruk komen van deze openbaring. In het verdere deel van den morgen gaf de Voorganger nog een kort overzicht betreffende de geschiedenis van het orgel en hield ook zijn Preek in verband met het bijzonder gebeuren.
De Ned. Herv. Gemeente is hiermede een pracht instrument rijker geworden door de offervaardigheid van haar leden, terwijl genoemd Comité met genoegen op haar werkzaamheden in deze kan terugzien.