Tricht, Kerkstraat 6 - Sint Pieter

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Sint-Pieterskerk
Genootschap:	PKN Hervormde gemeente Tricht
Provincie:	Gelderland
Gemeente:	West Betuwe
Plaats:	Tricht
Adres:	Kerkstraat 6
Postcode:	6211CZ
Sonneveld-index:	12248
Jaar ingebruikname:	15e
Architect:
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 16521(kerk) 16522(toren)

Geschiedenis

Historische kerk met toren.

Kerken bouwde men vroeger niet in één keer; men bouwde tot het geld op was. Later, als er weer financiën waren, werd het bouwsel afgemaakt of vergroot. Zo ging het ook met kerktorens. Ook die werden niet in één keer gebouwd. Vaak is dat nog te zien, omdat ze bestaan uit meerdere geledingen, die niet allemaal gelijk of even hoog zijn. Het eerste Trichtse bedehuis werd gebouwd in 1315. Het was een kapelletje dat onder de parochie van Buurmalsen hoorde. De overlevering vertelt, dat de kerk van Buurmalsen al werd gesticht in 696 door Suitbertus, een volgeling van Willibrord. In 1389 werd de Trichtse kapel tot parochiekerk verheven. Zo werd in 1989 het 600-jarig bestaan van deze St. Pieterskerk herdacht. Recente bestudering van het bouwmateriaal bracht aan het licht, dat de bouwgeschiedenis van het huidige gebouw terug gaat tot:

+/- 1400 de toren, in twee etappen gebouwd
+/- 1500 het schip voor de 2e of 3e keer gebouwd
+/- 1520 koor en sacristie gebouwd (nog in oorspronkelijke vorm)

De bovenste geleding van de toren is iets hoger dan de onderste twee. De toren had oorspronkelijk een vierzijdige piramide als spits. Van 1910 tot 1971 was dat een achtzijdige, sterk ingesnoerde spits. Bij de (zoveelste) restauratie in 1971 werd er weer een spits in de oorspronkelijke vorm geplaatst. In de toren hangt een luidklok met een diameter van 127 cm. In de benedenverdieping van de toren ziet u een kruisgewelf. Op de kraagstenen waarop de ribben rusten zijn koppen uitgehakt. De kerk heeft een driebeukig schip. De zijbeuken zijn afgescheiden door pilaren. Het schip is verdeeld in vijf traveeën, zodat er twee maal zes (twaalf) pilaren zijn. Als u goed kijkt ziet u nog resten van ijzeren staven uit de pilaren steken. Misschien hebben daarop vroeger de beelden van de (twaalf!) apostelen gestaan. De zuidbeuk is wat langer dan de noordbeuk. Hierdoor is er achterin de kerk een zgn. doopkapel. Tegen de achterwand van deze kapel ziet u de pas gerestaureerde resten van een muurschildering, die bij een restauratie in de twintiger jaren werd ontdekt. Tegen de achterwand van de noordbeuk hangt een recent schilderij van de kerk in Küsmöd, onze zustergemeente in Roemenië. Voor in de kerk hangt aan de kop van noordbeuk een zgn. tiengeboden bord, dat stamt uit de 17e eeuw. In die tijd kostte het beschilderen ervan vier euro vierenvijftig…… De kansel is ook 17e eeuws (1660) en werd waarschijnlijk geschonken door de familie (De) Gruyter-Van Els. Zij bewoonden het huis Crayesteyn en vierden in 1659 hun 25-jarige bruiloft, waarbij zij zo de kerk bedacht zouden hebben. Hun wapens kwamen (heel bescheiden) voorop de kansel, maar zijn in de Franse tijd verwijderd. De voet van deze preekstoel is vrij nieuw en gemaakt door wijlen de heer J.N. Broekman. Voor die tijd diende het huidige 16e eeuwse doopvont als voet, en werd er gedoopt uit het koperen waterbekken dat opzij aan de kansel hangt! De kaarsenkroon voorin de kerk vermeldt op de bol: “Cornelis van Rynberck de eerste in ‘t geregt en litmaat deser kerk begeerd om na zyn dood aan hem te doen gedenken met geld tot dit citaat aan deese kerk te schenken. Anno 1788” De andere kroon is uit de 17e eeuw. Gelukkig zijn deze kronen nog niet ‘verknoeid’ door elektrische lampjes. De kaarsen worden zelfs elk jaar nog gebruikt. De kerk bezit een avondmaalsbeker uit 1653 en een uit 1747. Het overige avondmaalszilver stamt uit 1882. Aan weerszijden van het middenschip ziet u nog twee zgn. herenbanken. De dubbele behoorde oorspronkelijk aan ‘Het Hof’ en de andere aan ‘Crayesteyn’. Het doophek, dat vroeger voorin de kerk stond, ziet u nu achter de banken bij de ingang van de kerk staan. Daarboven bevindt zich het orgel, ruim honderd jaar geleden gebouwd door Pieter Flaes.

Bij de restauratie in de jaren ‘20 van de vorige eeuw is er een scheidingswand aangebracht tussen het schip en het koor van de kerk. Daarbij is de kansel van de pilaar naar het midden verhuisd. Het koor heeft een zesdelig kruisgewelf. Opvallend zijn de lange spitsboogvensters. Als u naar buiten gaat kunt u zien dat het dak van het koor en schip even hoog zijn. In het koor is vroeger de elite van het dorp begraven. Zo weten we dat er tussen 18 december 1749 en 2 december 1805 219 personen begraven werden. Zoals uit een pentekening van wijlen T. de Groot blijkt, was de vloer van het koor vroeger hoger dan nu. In die verhoogde koorvloer bevonden zich twee grafkelders. De ene behoorde bij het huis Reigersfoort en de andere bij het huis Crayesteyn. In de Franse tijd werd het begraven in de kerk verboden. De vroegere sacristie is nu consistoriekamer. Er is een gewelf zonder ribben. Het venster (met luiken) is bij de eerder genoemde restauratie aan het begin van deze eeuw aangebracht. Het doet romantisch aan, maar past niet bij het gebouw. In deze kamer hangt de lijst met alle, sinds de reformatie aan Tricht verbonden predikanten.

(Bron:Website kerkelijke gemeente).

Aanvulling geschiedenis

Zondagmiddag 25 juni 1967 werd Tricht getroffen door een windhoos, waardoor ook de kerk zware schade opliep. Die is daarna (gelukkig) hersteld.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Historische dorpskerk met toren, oorspronkelijk gewijd aan Sint Pieter.

Kerk

Grote, laat-gotische dorpskerk met driebeukig, pseudobasilicaal schip op bakstenen zuilen, waarschijnlijk tweede helft 15e eeuw; rijzig, eenbeukig, driezijdig gesloten koor, in de tegenwoordige vorm uit het tweede kwart der 16e eeuw en aan de zuidzijde een door een graatgewelf overkluisde sacristie. Schip en zijbeuken bezitten houten tongewelven met trekbalken; het koor heeft kruisribgewelven op gebeeldhouwde kraagstenen. Rechthoekige doopkapel ten zuiden van de toren. Tot de inventaris der kerk behoren: een preekstoel met doophek, twee herenbanken met overhuiving en een Gebodenbord, alles 17e eeuw. Lezenaar op de preekstoel, 1711, zandloperhouder en doopbekkenhouder.

Kroon, 1788 en twee wandarmen. Als voet voor de preekstoel dient een laat-gotische doopvont. In de doopkapel een 16e eeuwse muurschildering, voorstellend de Doop van Christus. Orgel met Hoofdwerk en Nevenwerk, in 1887 door P. Flaes gemaakt. Gerestaureerd in 1981 door Flentrop Orgelbouw.

Toren

Toren der Hervormde Kerk. Laat 14e eeuws bouwwerk in Nederrijns-gotische trant met in de tweede en derde geleding drie spitsboognissen in ieder gevelvlak. Spits uit 1910. Klokkenstoel met klok van J. en W. Hoerken, 1460, diam. 126,9 cm. Mechanisch smeedijzeren torenuurwerk, later voorzien van electrische opwinding.

Orgel

De Hervormde Gemeente in Tricht besloot in 1886 om een orgel aan te schaffen. Er werd in januari 1887 een contract getekend met de orgelmaker Pieter Flaes uit Amsterdam. Het instrument is op 1 mei 1887 in gebruik genomen. Het orgel werd na de bouw niet meer gewijzigd, behalve dat de tremulant later is toegevoegd. Nadat het onder andere door de heteluchtverwarming in 1977 niet meer goed bespeelbaar was, werd het gedemonteerd en overgebracht naar de werkplaats van Flentrop. Na de restauratie van de kerk is het teruggeplaatst. Op 18 maart 1979 werd het orgel weer in gebruik genomen.