Vlissingen, Oude Markt 2 - Grote of Sint-Jacobskerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Grote of Sint Jacobskerk
Genootschap:	Protestantse gemeente Vlissingen
Provincie:	Zeeland
Gemeente:	Vlissingen
Plaats:	Vlissingen
Adres:	Oude Markt 2
Postcode:	4381ES
Sonneveld-Index:	06815
Jaar ingebruikname:	14e eeuw
Architect:
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 37752 (kerk); 37753 (toren)

Geschiedenis

Belangrijke, beeldbepalende historische kerk met toren. Uitbreiding in de 15de eeuw. Door brand beschadigd 5 september 1911. Herbouwd in 1915. Gerestaureerd in 1998.

Na sluiting van diverse andere kerken eind 20e - begin 21e eeuw is dit de centrale kerk van de Protestantse Gemeente Vlissingen geworden.

De kerk werd tussen 1308 en 1328 gesticht. Uit deze tijd stamt het onderste (stenen) gedeelte van de Sint-Jacobstoren. De gotische spits werd in 1501 vervangen door een houten bekroning die op de huidige lijkt. Het carillon dat zich in de toren bevindt is al het vierde carillon van de kerk en dateert uit 1951. In 1911 brak er in de kerk een grote brand uit, die de kerk zwaar beschadigde. Door de brand stortte de torenspits naar beneden en kwam terecht op de rest van het kerkgebouw. Een groot deel van de inrichting ging verloren, alsmede de kerkorgels.

De noordelijke dwarsarm was vroeger bestemd als Engelse kerk; dit gedeelte was afgeschermd door middel van een muur. Na de grote brand is een groot gedeelte ervan verwoest, de oude poort uit 1634 is nog te zien aan de Branderijstraat naast de pastorie. De Engelsen verhuisden in 1914 naar de nieuwe Engelse Kerk, op de plek van het huidige stadhuis aan de Paul Krugerstraat.

Bron: Wikipedia

Monumentomschrijving Rijksdienst

Kerk

Rijksmonument 37752

HERV. KERK (St. Jacob). In zijn huidige vorm laatgotische bakstenen kruiskerk. Bij de bouw bleven de toren en de koorsluiting van een oudere kerk behouden. In 1911 zijn toren en kerk door brand verwoest, doch daarna in de oude vorm herbouwd; nieuw herstel na oorlogsschade. De plattegrond doet een basilicale aanleg vermoeden; de opstand echter is die van een hallenkerk, met drie even hoge, met hout gewelfde beuken. Geprofileerde vensters en steunberen, geprofileerd poortje in het koor aan de zuidzijde en poortje met korfboog in het koor aan de noordzijde. In de kerk zeer beschadigd epitaaf, uit 1619 en Lodewijk XVI grafmonument van wit en zwart marmer voor Daniel Octavius Barwell, gebeeldhouwd door J. Camhout plm 1780. Koperwerk gered bij de brand van 1911; twee doopbogen, uit 1655 en 1656 en een vroeg 18de eeuwse lezenaar met pelikaan. Aan de zijde van de Branderijstraat een van elders overgebrachte hardstenen portiek, bestaande uit een toog met gebeeldhouwde sluitsteen, waarboven een hoofdgestel met klein middenfronton en hoekbollen. In het fries cartouche met datering 1654.

Toren

Rijksmonument 37753

Aan de westzijde van de kerk ingebouwde toren, wellicht in oorsprong midden XIV. Aan de straatzijde hoge spitsboognis, waarin doorgang met korfboog; ronde traptoren in de noord-oost muur; steunberen op de hoeken met natuurstenen hoekblokken. Aan noord en oostzijde geprofileerde vensters en blindtracering. Het bovengedeelte van de toren is thans met nieuwe steen beklampt. De houten bekroning, na de brand in 1911 in de oude vorm vernieuwd en in 1954 hersteld van zware oorlogsschade, bestaat uit een achtkante opbouw, bekroond door een peer. Mechanisch torenuurwerk, B. Eijsbouts, 1914, elektrische opwinding.

Orgels

In het gebouw zijn 3 pijporgels aanwezig:

Hoofdorgel

De Grote Kerk in Vlissingen brandde in 1911 volledig uit. Het oude orgel, gebouwd door Albertus van Os in 1769, ging hierbij verloren. Het was in het koor geplaatst. In het noordelijk transept was een aparte kerk ingericht voor de Engelse gemeente. Het orgel dat zich hier bevond, gebouwd in 1792 door Frederik van Weele, ging ook verloren. Na de herbouw bouwde Van Dam uit Leeuwarden een nieuw orgel. Dit orgel had erg te lijden gehad door de oorlog en de watersnoodramp. In 1965 werd het afgebroken, waarna Flentrop een nieuw instrument vervaardigde onder advies van Willem Hülsmann namens de Orgelcommissie van de Hervormde Kerk. Op 28 juni 1968 is het in gebruik genomen. Hierbij werd het bespeeld door de adviseur, en door de organist van de kerk, Piet Broerse, in samenwerking met de trompettist Paul van Belzen. Het instrument is in 1999/2000 gereviseerd, en in een rode kleur geschilderd. Ook is het lofwerk gewijzigd. Het vernieuwde orgel werd op 16 maart 2000 in gebruik genomen. Organist Bram Beekman was adviseur en inspeler.

m(Bron:Orgeldatabase)

Koororgel

Het orgel heeft de volgende plaats in het gebouw: verplaatsbaar Over het orgel zijn de volgende informatiebronnen bekend:

Website http://www.orgelsinzeeland.nl;
Boek: P. Sevestre (2000): De orgels van de St. Jacobskerk te Vlissingen, Koninklijke Nederlandse Organistenvereniging

Historische gegevens

De bouwer van orgelkas en binnenwerk is N.D. Slooff & Zoon. Orgelkas en binnenwerk zijn opgeleverd in 1971.

Na de bouw van het orgel zijn de volgende werkzaamheden uitgevoerd:

1998: N.D. Slooff & Zoon: Overplaatsing vanuit de Vredeskerk te Gouda naar de Grote- of Sint Jacobskerk te Vlissingen, herstel en bouw van een nieuwe kas. Nasard 2 2/3’ in plaats van de Mixtuur

Technische gegevens

Het orgel is voorzien van de volgende klavieren: één manuaal, aangehangen pedaal (zonder eigen registers)

De dispositie is als volgt: Manuaal: Gedekt 8’ basc./disc., Prestant 4’, Roerfluit 4’ basc./disc., Nasard 2 2/3’ basc./disc., Octaaf 2’, Sesquialter II sterk disc. Pedaal: Aangehangen

Plaats klaviatuur / speeltafel: voorzijde kas Manuaalomvang: C-f’’’; Pedaalomvang: C-d’; Deling Bas/Discant: b/c’; Windladensysteem: sleepladen; Toetstractuur: mechanisch; Registertractuur: mechanisch; Stemtoonhoogte: a1 = 440 Hz; Stemmingssysteem (Temperatuur): Evenredig zwevend

[INVCOZZL]

Kistorgel

Het orgel heeft de volgende plaats in het gebouw: verplaatsbaar. Over het orgel zijn de volgende informatiebronnen bekend:

Website Orgels in Zeeland
Website Info orgel Sint Jacobskerk

Historische gegevens

De bouwer van orgelkas en binnenwerk is G.C. Klop. Orgelkas en binnenwerk zijn opgeleverd in 2004.

Technische gegevens

Het orgel is voorzien van de volgende klavieren: één manuaal, geen pedaal

De dispositie is als volgt: Manuaal: Prestant 8’ (C-E uit Holpijp 8’), Holpijp 8’ basc./disc., Roerfluit 4’ basc./disc., Quint 2 2/3’ basc./disc., Octaaf 2’ basc./disc.

Plaats klaviatuur / speeltafel: voorzijde kas Manuaalomvang: C-f’’’; Deling Bas/Discant: b/c’; Windladensysteem: sleepladen; Toetstractuur: mechanisch; Registertractuur: mechanisch; Stemtoonhoogte naar keuze: a1 = 415, 440 of 465 Hz; Stemmingssysteem (Temperatuur): Evenredig zwevend

[INVCOZZL]

In de media

Uit Het Nieuws van den Dag, 6 september 1911.

Uit Vlissingen meldde men ons gisternamiddag nader nog: Aan de Engelsche Kerk, welke in een gedeelte van het groote kerkgebouw gehouden wordt, werkten loodgieters; men vermoedt dat daarin de oorzaak gelegen moet zijn. Thans is ook de St.-Jacobstoren, die tegen de kerk staat, in brand geraakt en niet te redden. Het kerkgebouw zelf is reeds zoo goed als uitgebrand. Men vreest voor erger, vooral wanneer de toren instort, hetgeen zoo goed als onvermijdelijk is. Het kerkgebouw dagteekent van 1328. De toren is die van het bekende verhaal uit de jeugd van de Ruyter. Tien minuten over drieën is het houten bovengedeelte van den toren ingestort en met donderend geweld terechtgekomen in den tuin van de kerk. Thans hebben reeds de huizen, waarin gevestigd zijn het filiaal der firma G. Jamin en de drogisterij van den heer Braat, vlam gevat. Eerstgenoemd perceel is stellig niet te behouden.

De kerk met toebehooren is verzekerd bij de Arnhemsche Brandwaarborgmaatschappij, directie André de la Porte.

De toren behoort aan de gemeente en is verzekerd bij de maatschappij „Koninkrijk der Nederlanden", te 's-Hertogenbosch. Bij het instorten sloegen ontzettende vlammen omhoog. Van geheel Walcheren trekken bezoekers naar de zoo vreeselijk geteisterde plaats om het onheil te aanschouwen.

De kerk is verzekerd voor ƒ 130,000, de toren voor ƒ 65,000, bij de »Arnhemsche« en de «Koninkrijk Nederlanden«. Drie huizen zijn nog uitgebrand. De kerk — waarvan thans niets dan eenige stukken muur zijn overgebleven — was in 1328 gesticht door Graaf Willem III. Sinds 1572 was zij overgegaan aan de Hervormden. In een arm van de in kruisvorm gebouwde kerk was thans de Engelsche kerk gevestigd. Het orgel, dat nog kort geleden gerestaureerd is, was geplaatst tusschen 1765 en 1769. Onder de monumenten in de kerk was er een van Jan Alman, een van de hoofdpersonen uit het op 31 Augustus j.l. opgevoerde historische zangspel. Behalve het kerkgebouw, de toren en de consistoriekamers, zijn ook door dezen brand vernield een woonhuis, bewoond door weduwe Limonard, en het bovengedeelte van den winkel der firma Jamin. Verder werd veel brand- en waterschade aan verschillende gebouwen veroorzaakt.

De ter hulp gekomen Middelburgsche brandweer behoefde geen dienst meer te doen, wijl men om vier uur den brand in zooverre meester was, dat verdere uitbreiding niet te vreezen was. De heer J.G. van Niftrik J.Gz. legde een sterk staaltje van onverschrokkenheid af, door vijf malen te duiken naar een steen, welke het sluiten van de ebdeuren eener sluis verhinderde, door welke sluiting het water moest worden binnengehouden. Hij had ten slotte voldoening van zijn moeilijk werk. Op het terrein van den brand waren, behalve de plaatselijke autoriteiten, onder anderen ook aanwezig de Commissaris der Koningin in Zeeland, de heer mr. H.J. Dijckmeester, alsook de Burgemeester en verscheidene Raadsleden uit Middelburg.