Westerland, Westerlanderweg 65 - Nicolaaskerk
Uit Reliwiki
| Algemene gegevens | |
|---|---|
| Naam kerk: | Nicolaaskerk |
| Genootschap: | PKN Ned. Hervormd |
| Provincie: | Noord-Holland |
| Gemeente: | Hollands Kroon |
| Plaats: | Wieringen |
| Adres: | Westerlanderweg 65 |
| Postcode: | 1778KM |
| Inventarisatienummer: | 06193 |
| Jaar ingebruikname: | 1828 |
| Architect: | na te gaan |
| Huidige bestemming: | cultureel centrum |
| Monument status: | Rijksmonument 38937 (kerk) 38936 (toren) |
Geschiedenis
Het kerkje van Westerland ligt op een verhoogd kerkhof aan de westzijde van het voormalige eiland Wieringen. De historie beperkt zich tot vermeldingen in 1323 en 1400 in de Domrekeningen. Het huidige kerkje is gebouwd op de plaats van een zeer oude Romaanse kerk en was oorspronkelijk gewijd aan de Heilige Nicolaas.
Daar de klok 1509 is gedateerd, is in dat jaar mogelijk de toren gebouwd. Het korte, driezijdig gesloten schip werd opgetrokken in 1826.
Gedeeltelijk historische dorpskerk met toren. Ook wel Westerlanderkerk genoemd.
De oudste kerken van Wieringen stonden te Alvitlo (het huidige Hippolytushoef), Stroe en Oosterland. De kerk van Westerland moet dus nieuwer zijn, maar een precieze ouderdom van de parochie is niet vast te stellen. Zeker is dat er in de 13e eeuw een romaans kerkgebouw moet zijn opgetrokken, dat tot in de 19e eeuw heeft bestaan. Dit gebouw werd in 1778 door Pieter van Cuyck bezocht en beschreven.
De beschrijving van Van Cuyck
Eind 18e eeuw maakte de schilder Pieter van Cuyck een rondreis langs de eilanden Texel, Vlieland, Terschelling en ook Wieringen. Hij beschreef steeds de historische schatten die hij op zijn weg tegenkwam. Speciale aandacht geeft hij aan de kerk van Westerland.
- Het Kerkje van Westerland is het oudste, het welke ik hier omstreeks ergens in onze provintie gezien heb; daar is veel duifsteen (tufsteen) aan, en het heeft zoogenoemde gegooten muuren, dat is, twee muuren, welke tusschenwydte met cement en keisteenen is vol gewerkt; het choor is afzonderlyk gebouwt, en niet met de Kerk verbonden; en het bovenste gedeelte van den toren is waarschynelyk omgewaait of verbrand.
Aannemelijk is dat Van Cuyck met "choor" het hele schip heeft bedoeld, dat dus los stond van de toren.
Toren
De toren lijkt aanvankelijk een klokkenstoel te zijn geweest, pas later opgehoogd. Het oudste gedeelte dateert vermoedelijk uit begin 16e eeuw. Het huidige bouwwerk bestaat uit drie geledingen, gescheiden door een bakstenen tandlijst. De tweede en derde geleding hebben beide aan elke zijde telkens twee nissen. Onduidelijk is wat er ten tijde van Van Cuyck met het bovenste gedeelte van de toren is gebeurd. Mogelijk was dit inderdaad verbrand. Ook is het goed mogelijk dat de toren geen spits had, en als baken voor de scheepvaart fungeerde. De huidige spits is duidelijk recent.
De klok in de toren is zeer oud, uit 1510, van J. Godefridi. Het klokje, met een diameter van 83 centimeter, werd in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers ontvreemd maar is na de oorlog teruggevonden en weer in de toren gehangen.
De renovatie van 1828
Begin 19e eeuw was de oude Romaanse kerk zo bouwvallig geworden dat sloop noodzakelijk was geworden. Er werd een nieuw schip gebouwd in een vroege vorm van neogotiek. Anders dan het voorgaande schip werd dit nieuwe gebouw tegen de toren aan gebouwd, waardoor deze direct met de kerk verbonden werd. In 1828 was de renovatie voltooid.
Interieur
Ten tijde van Van Cuyck moet het interieur van de kerk nog verschillende bijzonderheden hebben gekend. Van Cuyck beschrijft oude zarken en doodskisten die met reliëfs versierd zijn. De inhoud van deze reliëfs was voor Van Cuyck raadselachtig en ook de dorpelingen konden hem niet vertellen wat de figuren voorstelden. Van Cuyck veronderstelt dat de grafstenen uit de tijd van de Vikingen dateren. Helaas zijn deze stenen verloren gegaan en kan er geen nader onderzoek naar hun herkomst worden verricht. Ook de rest van het middeleeuwse interieur is verloren gegaan. Het huidige interieur dateert van tijdens of net na de renovatie; de preekstoel is van 1828 en heeft een koperen kroontje.
Huidige staat
Het goed onderhouden kerkgebouw is niet meer als zodanig in gebruik. Er worden culturele activiteiten georganiseerd en er kan getrouwd worden. Het is een rijksmonument.
Monumentomschrijving Rijksdienst
Kerk
Hervormde Kerk. Driezijdig gesloten, eenbeukig schip, in 1828 opgetrokken tegen de laat middeleeuwse toren. Preekstoel ca.1828, koperen kroontje.
Toren
De toren bestaat uit drie geledingen, gescheiden door een bakstenen tandlijst. Ingang omlijst door geprofileerde spitsboog. Tweede en derde geleding hebben beide aan elke zijde telkens twee nissen. Ca.1500. Klokkenstoel met klok van J. Godefridi, 1510, diam. 83 cm.
In de media
- Uit Het Nieuws van den Dag, 12 Maart 1907.
Te Wieringen had zich een commissie gevormd onder leiding van Ds. H. Bax, teneinde gelden te verzamelen voor het verkrijgen van een orgel in de Westerlanderkerk. Tot dat doel is thans ongeveer ƒ 400 ingekomen, welk bedrag men voldoende acht voor den aankoop van een klein orgel, zoodat weldra aan veler wensch zal voldaan zijn.
Externe links
Afbeeldingen
Exterieur
opname 09-04-2007 © Leon Bok
opname 09-04-2007 © Leon Bok
opname 09-04-2007 © Leon Bok
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Bronvermelding
Pieter van Cuyck, Brieven over Texel en de naby-gelegen eilanden, origineel 1779, gebruikt is de facsimile uit 1969, nr. 39.
- Op zoek naar afbeeldingen interieur.