Wijk bij Duurstede, Markt 22 - Grote Kerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Grote Kerk, St. Jan Baptist
Genootschap:	PKN Hervormde gemeente Wijk Bij Duurstede
Provincie:	Utrecht
Gemeente:	Wijk bij Duurstede
Plaats:	Wijk bij Duurstede
Adres:	Markt 22
Postcode:	3961BC
Sonneveld-index:	04540
Jaar ingebruikname:	15e eeuw
Architect:
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 39695

Geschiedenis

Historische kerk met indrukwekkende, onvoltooide toren. Oorspronkelijk gewijd aan St. Johannes de Doper. De toren had een bekroning moeten krijgen, die leek op die van de Domtoren in Utrecht.

De historie van de bouw van de Grote Kerk te Wijk bij Duurstede begint omstreeks 1300, toen een kleine eenbeukige kruiskerk werd gebouwd. Deze kerk had een vrijstaande toren. In het begin van de 15e eeuw werden de zijbeuken aangebouwd. De kerk werd toen een driebeukige hallenkerk. Bisschop David van Bourgondië ( ± 1427 - 1496) gaf in 1486 opdracht tot de bouw van de huidige laatgotische bakstenen toren en vergroting van de kerk. Omstreeks 1523 is het dwarsschip gereedgekomen. Er werden ook stenen gewelven aangebracht. Dit gebeurde in 1532 ook boven de noordbeuk. Bij het schip en de zuidbeuk is dit niet meer gerealiseerd. In 1579 is het koor van de kerk door brand verwoest en nooit meer opgebouwd. In 1593 zijn op de dichtgemetselde oostelijke muur van de kerk de Tien Geboden geschilderd.Deze schildering is onder een dikke kalklaag gekomen tijden de kerkrestauratie van 1968-1976. In de noordbeuk van de kerk hangen wapenborden uit de 18e eeuw. Op de borden komen de wapens voor van predikanten, ouderlingen en diakenen die in die tijd in de kerk hebben gediend In de zuidbeuk staan restanten van regerings- of herenbanken. In deze banken die werden gebruikt door stadsbestuurders, liggen kussens met het stadswapen en het jaartal 1713 of 1715 geborduurd. Het interieur van de kerk werd laatstelijk in 2008 gerestaureerd.

De Grote Kerk is in gezamenlijk gebruik door de Hervormde Gemeente (van Gereformeerde Bond signatuur) en de Protestantse Gemeente.

Grote Kerk vanuit het zuidwesten. 11-09-2010 AR

opname 12-09-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.

Orgel

Het orgel in de Grote Kerk van Wijk bij Duurstede is omstreeks 1565 gebouwd. Mogelijk was de bouwer Peter Jans de Swart. In de jaren 1615-1617 werd het orgel uitgebreid met een 'Borstwerk' van Albert Kiespenninck. In 1679 werd het opnieuw vergroot door Apollonius Bosch. Matthias Verhoffstad herbouwde en restaureerde het instrument in 1717, terwijl het in 1819 werd herbouwd en vergroot door Johann Caspar Friedrichs. Deze laatste maakte van het Borstwerk een Rugwerk en maakte er een nieuwe koffer voor. De restauratie van de kerk begon in 1970. Besloten werd het orgel te reconstrueren in de staat van 1615. Het werk werd uitgevoerd door Van Vulpen. De restauratie werd uitgevoerd in de jaren 1977 tot 1979. Van Friedrichs positief werd een koororgel gemaakt. Het orgel heeft een temperament gekregen volgens Chaumont (gewone, niet-geëgaliseerde variant). In 2018 werd het orgel door Van Vulpen opnieuw gestemd in middentoonstemming. Op 9 maart 2018 werd het orgel opnieuw ingewijd. Daarna werd het bespeeld door adviseur Wim Diepenhorst en kerkorganist Pim Schipper.

(Bron:Orgeldatabase)

Monumentomschrijving Rijksdienst

HERVORMDE KERK, eertijds KAPITTELKERK. Groots van opzet, onvoltooide kruisbasiliek. Koor verdwenen. Bouw in het laatst van de 15de eeuw aangevangen. Zuiderzijbeuk van een oudere periode. Toren met rijke behandeling, bleef tot tweede geleding onvoltooid. De kerk bezit een schilderij van omstreeks 1500 het ontwerp van de toren weergevend. Inwendig gedeelte steen overwelfd, kapitelen met bladornamenten. In de noorderzijbeuk overblijfselen van koorgestoelten tot herenbanken vertimmerd. a. Hoofdorgel. Van oorsprong orgel met Hoofdwerk en Borstwerk, in 1628-1629 gemaakt door A. Kiespenning. In 1717 gewijzigd door M. Verhofstad. In 1819 verving J.C. Friedrichs het Borstwerk door een Rugpositief. Bij de restauratie in 1980 door Van Vulpen is de toestand van 1717 hersteld en werd het orgel uitgebreid met een vrij Pedaal. b. Koororgel. Het Rugpositief dat in 1819 aan het hoofdorgel door Friederichs werd toegevoegd, werd in 1980 omgebouwd tot een eenklaviers koororgel. Klokkenstoel met gelui van vier klokken, bestaande uit een klok van W. van Wou, 1506, diam. 163, een klok van H. de Borch, 1519, diam. 143 cm, een klok van een anonieme gieter, 1515, diam. 112 cm en een klok van J.A. de Grave, 1717, diam. 86 cm.

In de media

Uit Reformatorisch Dagblad, 15 augustus 2006.

Sinds vorige maand staat de toren van de Oude Kerk in het centrum van Wijk bij Duurstede in de steigers. De toren, die eigendom is van de burgerlijke gemeente, was al lange tijd dringend aan restauratie toe. In mei vielen er stenen uit de toren, wat gevaar opleverde. Daarom werden er hekken omheen gezet. Onder andere het voegwerk wordt nu onder handen genomen. Het kerkgebouw, dat eigendom is van de kerkelijke gemeente, wordt tijdens de restauratie gewoon gebruikt. De hoofdingang bevindt zich weliswaar in de toren, maar gedurende de herstelwerkzaamheden maken de kerkgangers gebruik van een andere ingang. De eeuwenoude kerk zelf is toe aan groot onderhoud, maar de diensten kunnen gedurende de werkzaamheden gewoon doorgaan. In 1982 werd een grondige restauratie afgerond.

Uit Reformatorisch Dagblad, 24 juni 2008.

De renovatie van het interieur van de Grote Kerk aan de Markt in Wijk bij Duurstede nadert haar voltooiing. Zaterdag beleggen de hervormde gemeente en de protestantse gemeente een speciale bijeenkomst waarin het resultaat van de restauratie wordt gepresenteerd. Tijdens deze bijeenkomst zullen ds. A. Bloed, predikant van de hervormde gemeente, en J. Meuleman, namens het college van kerkrentmeesters lid van de beheerscommissie en de restauratiecommissie, het woord voeren. De muzikale omlijsting wordt verzorgd door het SOW-koor onder leiding van Elien van der Meer en organist Wim Breunesse. Er zijn korte rondleidingen langs markante punten van het kerkgebouw. Met behulp van een expositie wordt het verloop van de restauratie in beeld gebracht. Voor de kinderen is er een speurtocht en een knutseltafel.

; Uit Reformatorisch Dagblad, 04 november 2016

De Grote Kerk in Wijk bij Duurstede krijgt een Engels koororgel. Dat meldt voorzitter Sjoerd Vredenberg van het bestuur van de Stichting Concerten Grote Kerk (SCGK) van Wijk bij Duurstede. Hij spreekt van een „in vele opzichten uniek project.” Op aanraden van twee jonge organisten van de kerk, Pim Schipper en Sander Booij (beiden werkzaam in de orgelbouw), heeft het SCGK-bestuur een romantisch orgel van Harrison & Harrison uit 1883 gekocht. Het kwam vrij vanwege sluiting van de St. Peter’s Church in Bishop Auckland (Durham, UK). „Het betreft een schitterend en tot de verbeelding sprekend instrument van grote kwaliteit. Het lijkt zeer goed inpasbaar in de Grote Kerk van Wijk bij Duurstede en is fraai aanvullend aan de twee orgels. Een onmiskenbaar Engels romantisch orgel!”, zo is te lezen in de brochure ”Het windpark aan de Markt”, die de stichting in juni uitgaf. Het orgel (twee klavieren, achttien stemmen) wordt in eigen beheer gerestaureerd en geplaatst in de Grote Kerk van Wijk bij Duurstede. In oktober is het instrument in Engeland gedemonteerd en overgebracht naar Nederland. Naar verwachting zal het eind 2018 in Wijk bij Duurstede voor het eerst te horen zijn.

Externe links

Afbeeldingen

Exterieur

ansichtkaart
ansichtkaart
ansichtkaart
ansichtkaart
Toren vanuit het westen voor de restauratie. 08-09-2005 AR
Toren vanuit het zuidwesten, voor de restauratie. 08-09-2005 AR
Toren vanuit het zuidwesten.
foto. André van Dijk. Veenendaal.
foto. André van Dijk. Veenendaal.
foto. J. Wessels. Ede.
Toren vanuit het westen. 11-09-2010 AR
Detail westzijde toren. 01-10-2010 AR
Hersteld venster boven het westportaal. 01-10-2010 AR
foto. André van Dijk. Veenendaal.
Restanten beeldhouwwerk onder latei westportaal. 11-09-2010 AR
Detail zuidoostzijde toren. 01-10-2010 AR
foto. J. Wessels. Ede.
Zuidzijde toren. 01-10-2010 AR
Zuidzijde toren. 11-09-2010 AR
opname 12-09-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.
Het schip vanuit het zuiden. 11-09-2010 AR
Zuider- zijbeuk en transept vanuit het westen. 01-10-2010 AR
Eerste twee traveeën zuider zijbeuk. 01-10-2010 AR
Zuidportaaltje. 01-10-2010 AR
foto. André van Dijk. Veenendaal.
foto: André van Dijk, Veenendaal,
Westzijde zuider transept. 11-09-2010 AR
Toren vanuit het oosten. 11-09-2010 AR
opname 12-09-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.
opname 12-09-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.
Detail oostzijde zuider transept met aanzetten van het verdwenen koor. 11-09-2010 AR
Portaal in oostzijde zuider transept. 11-09-2010 AR
Plaats van het oude koor. 11-09-2010 AR
foto. André van Dijk. Veenendaal.
Noorder transept vanuit het noordoosten. 11-09-2010 AR
Detail blind venster van de lichtbeuk van het noorder transept. 01-10-2010 AR
Noorder transept en toren vanuit het noordoosten. 11-09-2010 AR
Noorder transept vanuit het noorden. 01-10-2010 AR
Noorder transeptraam. 01-10-2010 AR
Westzijde noorder transept. 01-10-2010 AR
Het schip en de toren vanuit het noordoosten. 01-10-2010 AR
Toren vanuit het noorden. 01-10-2010 AR
Noordportaal. 01-10-2010 AR
Noorder transept vanuit het westen. 01-10-2010 AR
Trans aan de westzijde van de toren. 11-09-2010 AR
Pinakel op de zuidwest hoek van de toren. 11-09-2010 AR
Pinakel op de noordwest hoek van de toren. 11-09-2010 AR
Dak schip en transept vanaf toren. 11-09-2010 AR
Detail traptoren. 11-09-2010 AR

Interieur

Schilderij voltooide toren. 10-09-2005 AR
Schildering Tiengeboden uit 1593, op de oostelijke vieringwand. 10-09-2005 AR
Schip vanuit het westen. 11-09-2010 AR
Noordzijde schip. 11-09-2010 AR
Het Kiespenning-orgel. 11-09-2010 AR
Het schip vanuit het oosten. 11-09-2010 AR
Het schip vanuit de viering. 11-09-2010 AR
Detail westmuur noorder transept. 11-09-2010 AR
Noorder zijbeuk vanuit het oosten. 11-09-2010 AR
Oostzijde noorder transept vanuit de noorder zijbeuk. 11-09-2010 AR
Gewelfschildering met datering. 11-09-2010 AR
Noorder zijbeuk vanuit het westen. 11-09-2010 AR
Blinde lichtbeukvensters en aanzetten van de nooit voltooide gewelven van het schip. 11-09-2010 AR
Gedeelte van de noorder zijbeuk naast de toren. 11-09-2010 AR
Noorder zijbeuk vanuit het westen. 11-09-2010 AR
Zuider zijbeuk vanuit het westen. 11-09-2010 AR
Zuider zijbeuk vanuit het oosten. 11-09-2010 AR
opname 12-09-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.
opname 12-09-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.
opname 12-09-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.
opname 12-09-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.
opname 12-09-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.
opname 12-09-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.
opname 12-09-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.
opname 12-09-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.
opname 12-09-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.
opname 12-09-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.
opname 12-09-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.
opname 12-09-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.
opname 12-09-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.
opname 12-09-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.
opname 12-09-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.
opname 12-09-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.
opname 12-09-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.
opname 12-09-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.
foto H.J. de Bruijn Asperen
foto H.J. de Bruijn Asperen
Deurtje naar eerste trans van de toren. 11-09-2010 AR
Plafond eerste torenverdieping. 11-09-2010 AR
Stookplaats in een nis van de eerste torenverdieping. 11-09-2010 AR
ansichtkaart
ansichtkaart