Handelingen

Zaandam, Oostzijde 12 - Bonifatius

Uit Reliwiki


Bezig met het laden van de kaart...
Algemene gegevens
Naam kerk: Bonifatius
Genootschap: Rooms Katholieke Kerk
Provincie: Noord-Holland
Gemeente: Zaanstad
Plaats: Zaandam
Adres: Oostzijde 14
Postcode: 1502BG
Sonneveld-index: 06305
Jaar ingebruikname: 1900
Architect: Margry, A.A.J. en Snickers, J.M.
Huidige bestemming: kerk
Monument status: Rijksmonument 518043 (kerk); 518044 (pastorie)

Geschiedenis

Met name wegens de unieke westgevel, met toren, zeer belangrijk neogotisch kerkgebouw. Het rijk gedetailleerde interieur is gaaf bewaard gebleven. Restauratie toren en voorgevel 2008; voor de restauratie van de kerk zelf wordt continu actie gevoerd. Na acute sluiting eind 2012 is deze kerk bijna 4 jaar lang buiten gebruik geweest (zie hieronder).

opname JvN 19-08-2006
opname JvN 19-08-2006
opname JvN 19-08-2006
opname JvN 19-08-2006
opname JvN 19-08-2006

Recente geschiedenis, i.v.m. acute tijdelijke sluiting per 15 december 2012

De lokale St. Bonifatiusparochie hield vanaf januari 2013 op zondagen haar vieringen in de nabij gelegen protestantse Oostzijderkerk, die daartoe werd gehuurd. In mei 2013 was er nog steeds geen uitsluitsel over (noodzakelijke) subsidies voor het herstel van de verzakte vloer in het kerkgebouw. In deze periode, 2013-2014, werd het kerkgebouw serieus bedreigd met sloop.

De zaterdagavondvieringen, en andere doordeweekse vieringen, vonden tot nader order plaats in de R.K. Kapel Huis Saenden.

  • 2015-2016 Er is vloerverwarming aangelegd.
  • Weekend 23-25 september 2016 is de kerk met gerestaureerde vloer, na bijna 4 jaar sluiting, weer in gebruik genomen.
  • Najaar 2017 Restauratie van de dakkapellen.
  • Najaar 2018 Restauratie van de monumentale pastorie.
  • De kerk is elke week op zaterdag open voor bezichtiging en gebed van 13.30 uur tot 17 uur.

Torenkruis

Op vrijdag 9 mei 2008 is een nieuw (mooier) kruis op de toren van deze kerk geplaatst; dit torenkruis wordt 's avonds verlicht. De kerktoren heeft ook daarna nog vele maanden in de steigers gestaan. Hieronder een serie foto's van o.a. de gerestaureerde toren, c.q. het unieke westfront, dat alleen is te vergelijken met de eveneens door Margry en Snickers ontworpen, en nog in gebruik zijnde, St. Hildegardiskerk in Rotterdam, wijk Oude Noorden.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Kerk

Aan St. Bonifatius gewijd rooms-katholiek KERKGEBOUW in 1899-1900 gebouwd naar ontwerp van A.A. Margry en J.M. Snickers, hoofdonderdeel van het kerkcomplex ""St. Bonifatius"".

Omschrijving

Georiënteerde driebeukige kruisbasiliek op zware Amsterdamse fundering met spaarbogen. Het schip wordt met een zadeldak, de zijbeuken met lessenaardaken gedekt. In de westgevel is een toren opgenomen op rechthoekig grondplan met aan weerszijden een octagonale traptoren en een bekroning in de vorm van een hoge en steile achtzijdige spits. De kerk is opgemetseld in grauwe baksteen in kruisverband. Rond vensters en deuren en in decoratieve lijsten zijn verschillend geprofileerde bakstenen toegepast. De montantstenen in de voorgevel zijn uitgevoerd in natuursteen, evenals de roosvensters in de voorgevel en de transeptarmen. Er is natuursteen toegepast in de lisenen, pinakels, gevellijsten en in banden in de gevel. De kap is gedekt met leien in Rijndekking en voorzien van een aantal kleine dakkapellen.

De voorzijde (W) van de kerk wordt gedomineerd door de brede basis van de toren. Deze heeft een zeer steile achtkantige spits met galmgaten en wijzerplaten in dakkapellen aan vier zijden. Aan de noord- en zuidzijde van de toren een kleine aankapping. Op de begane grond bevindt zich tussen de achthoekige traptorens een portaal waarin een zware houten dubbele deur met een groot bovenlicht met driepasbogen en roosvensters. De deur is beslagen met gekrulde smeedijzeren scharnieren. Boven het portaal een groot vensters met gekoppelde spitsbogen en een groot roosvenster in het boogveld. De achtkantige traptorens worden bekroond met achtzijdige spitsen. De muren van de torens hebben in hoogte verspringende vensters. Links van de ingang bevindt zich een 3/8 doopkapel die tegen de kerk aangekapt is. Hierboven zijn twee bifore vensters. In de gevel rechts van de toren is een tweede, soberder portaal opgenomen. Hierboven bevinden zich twee bifore vensters.

De zijgevels van de kerk worden bepaald door de transeptarmen waarin op de begane grond een dubbele houten deur is geplaatst met een groot venster erboven, waarin vier spitsboogramen en een groot roosvenster zijn opgenomen. De gevels van de zijbeuken hebben per travee een spitsboogvenster. In de lichtbeuk bevinden zich ook spitsboogvensters. De absiden hebben in alle zijden een spitsboogvenster, de aanbouwen zoals de sacristie hebben schuifvensters onder een gebogen strek.

Achter de centrale absis bevindt zich de voormalige stookruimte waarin nu een werkplaats is ondergebracht. De zuidelijke uitbouw herbergt de sacristie. Deze ruimte is tevens bereikbaar via een lange gang die langs de kerk loopt en toegankelijk is vanuit de tussenbouw tussen de kerk en de pastorie. In de sacristie zijn een aantal originele kasten aanwezig, evenals de kluis. In de vloer van deze ruimte bevindt zich de toegang tot de kelder onder het koor.

Het interieur met vaste meubilering en tegelvloer is vrijwel geheel oorspronkelijk. Tegen de westgevel bevindt zich boven de hoofdingang een bordes met daarop een tweeklaviers orgel met 16 registers gemaakt door J.J. Mitterreither in 1786. Hierna volgen vier traveëen tot aan het transept, dat geen zijbeuken heeft en nauwelijks buiten het schip uitsteekt. Het koor bestaat uit twee traveëen en wordt afgesloten door een 7/12 absis in de middenbeuk en een 5/8 absis in iedere zijbeuk. De 7/12 absis heeft in vijf vlakken gebrandschilderd glas met verwijzing naar het leven van Bonifatius. Het gepolychromeerde houten tongewelf van schip en transept wordt, met de kruisribgewelven in de zijbeuken, gedragen door gepleisterde bakstenen bundelpijlers met natuurstenen kapitelen. Tussen de scheibogen en de lichtbeuk bevindt zich het triforium met hierboven, gescheiden door een decoratielijst, de vensters. In de zuidoostelijke hoek van de kruising staat een houten preekstoel (geplaatst in 1923). In de noordwestelijke hoek van de kerk, direct links naast de hoofdingang bevindt zich de genoemde doopkapel, voorzien van deels koperen doopvont en tegelwerk (omstreeks 1923). De drie absiden hebben elk een altaar uit de ateliers van Margry en Snickers te Rotterdam, uitgevoerd met een marmeren basis en een rijk gedecoreerd houten bovenwerk. Het hoofdaltaar wordt geflankeerd door een Maria-altaar aan de noordzijde en een Jozef-altaar aan de zuidzijde. Het koor wordt van het schip gescheiden door marmeren communiebanken.

Waardering

De St. Bonifatiuskerk is van algemeen belang wegens architectuur- en cultuurhistorische waarde als historisch-functioneel hoofdonderdeel van het kerkcomplex ""St. Bonifatius"" en als gaaf bewaard kerkgebouw in Neo-Gotische stijl naar ontwerp van A.A. Margry en J.M. Snickers.

Pastorie

PASTORIE uit 1899-1900, in Neo-Gotische stijl naar ontwerp van A.A. Margry en J.M. Snickers, onderdeel van het kerkcomplex "St. Bonifatius". De pastorie staat rechts (Z) van de kerk en is hiermee door middel van een korte gang verbonden.

Omschrijving

De pastorie heeft twee bouwlagen onder een samengestelde kap met leien in Rijndekking. Het muurwerk is gemetseld in kruisverband en voorzien van verschillend geprofileerde baksteen lijsten rond vensters en deuren. Over de gevel lopen gepleisterde banden en bovenlangs een driepas boogfries uit geprofileerde baksteen. Boven de deur bevindt zich een luifel in glas en smeedijzer.

De voorgevel (W) van de pastorie heeft een grote driezijdige erker die aan de linkerzijde van de gevel over de twee bouwlagen doorloopt. Rechts van de erker bevindt zich de originele houten voordeur met een gietijzeren raamrooster en een bovenlicht. Hierboven is een venster met boogstrek. Rechts van de voordeur op de begane grond en de eerste etage zijn twee paarsgewijs geplaatste T-schuifvensters. Elk vlak van de erker heeft een T-schuifvenster. In het dakvlak boven de erker een dakkapel.

De linker zijgevel heeft drie T-schuifvensters en vierpas decoratievelden in baksteen. De rechter zijgevel heeft op onregelmatige afstand vijf T-schuifvensters, een wc-raampje en drie kleine vensters.

De achtergevel (O) heeft op de begane grond in het midden een grote veranda die via twee dubbele tuindeuren toegankelijk is. Aan weerszijden hiervan twee T-schuifvensters paarsgewijs onder een boogstrek. Op de eerste en tweede etage bevinden zich respectievelijk vijf en vier T-schuifvensters. Tegen de rechter zijgevel staat een kleine bakstenen uitbouw van één bouwlaag waarin de bijkeuken is ondergebracht.

Het interieur van de pastorie is nog vrijwel geheel gaaf. Op de begane grond bevinden zich in de woonkamer de originele plafonds, suitedeuren en schuifluiken. In de zaal aan de achterkant zijn ook de plafonds, schuifvensters, schuifluiken, wandkasten en de marmeren schouw aanwezig. De ruimtes worden ontsloten via een gang met originele plafonds en vloeren. De kelder heeft groen geglazuurde plavuizen. Ook op de eerste en tweede etage bevinden zich originele plafonds en schouwen. De tweede etage is gedeeltelijk droogzolder, ten behoeve waarvan zich op de vloer cilindervormige radiatoren bevinden.

Waardering

De pastorie is van algemeen belang wegens architectuur- en cultuurhistorische waarde als historisch-functioneel onderdeel van het kerkcomplex "St. Bonifatius" en als gaaf bewaarde pastorie in Neo-Gotische stijl naar ontwerp van A.A. Margry en J.M. Snickers.

Orgels

Mitterreitherorgel

Het orgel in deze kerk is gebouwd in 1786 door Johannes Josephus Mitterreither voor de Rooms-Katholieke Statie van Sint Bonifatius te Zaandam.. In 1900 toen deze Bonifatiuskerk gereed kwam werd het orgel door de firma Ypma in deze kerk geïnstalleerd. In 1994 heeft de firma Flentrop te Zaandam het orgel opnieuw gerestaureerd.

Koororgel

  • In 1959 plaatste Flentrop een positief in de [[Terneuzen, Koninginnelaan 4 - De Goede Herder|hervormde Goede Herderkerk]} in Terneuzen. Het is in 1967 overgeplaatst naar De Uitweg in Amsterdam, nadat men in Terneuzen een tweedehands orgel van Adema in gebruik had genomen. Het Flentrop-positief verhuisde in 1992 naar de Sint Bonifatiuskerk in Zaandam. Sinds 1999 stond het als koororgel in de Noorderkerk in Amsterdam.
  • Het orgel is in 2009 overgeplaatst naar de nieuwbouw van De Opgang in Amsterdam-Osdorp.
  • Het kerkgebouw De Opgang werd gebouwd als Gereformeerde Kerk voor de Amsterdamse stadsdelen Osdorp en Sloten. In 2006 is besloten het kerkgebouw, dat inmiddels een PKN-kerk was geworden, moest worden afgebroken, omdat het te groot was geworden. Op de plaats van de kerk wordt een appartementencomplex gebouwd met een multifunctionele kerkzaal. Het oude kerkgebouw is begin december 2007 afgebroken. In mei 2008 is gestart met de nieuwbouw. Het was de bedoeling dat de nieuwe kerkruimte eind 2009 in gebruik wordt genomen.

In de media

  • Uit Noordhollands Dagblad, 14 december 2012

ZAANDAM - De Bonifatiuskerk in Zaandam is met onmiddellijke ingang verboden terrein voor bezoekers, vanwege de slechte staat waarin de vloer van het kerkgebouw verkeert. Alle diensten en activiteiten van de ruim honderd jaar oude katholieke kerk aan de Oostzijde, ook met de kerstdagen, zijn voorlopig opgeschort. De afdeling bouw- en woningtoezicht van de gemeente Zaanstad heeft de neogotische kerk voor onbepaalde tijd laten sluiten. De vloer is aangetast door vocht en verzwakt. Een deel van het rijksmonument was om die reden al eerder afgesloten. „Met de verwachte extra toeloop tijdens kerst was het risico te groot geacht dat er iets zou gebeuren”, aldus pastoor A. Goedhart. Volgens de pastoor is de rest van het gebouw in goede staat. Goedhart is ontdaan door de noodgedwongen sluiting van de kerk. „Ik ben al 45 jaar priester en vier al die jaren kerst in de kerk. Dit jaar kan dat niet. Dat is een enorme teleurstelling. Voor de kinderen is het ook een enorme klap.” De kerkbezoekers worden voorlopig verwezen naar andere kerken in de omgeving. Hoe lang de sluiting duurt, is niet te zeggen. Voor de 112 jaar oude kerk ligt een restauratieplan klaar, maar het ontbreekt volgens Goedhart aan geld. „De provincie subsidieert een deel, maar de rest moeten we zelf bij elkaar zien te krijgen.” Hij heeft zijn hoop gevestigd op giften.

  • Uit "Dichtbij.nl", 17 december 2012

ZAANDAM - Het besluit om de Bonifatiuskerk in Zaandam per direct te sluiten is hard aangekomen bij de parochianen en medewerkers. Er is ruim € 700.000 euro nodig om de vloer te herstellen dat geld heeft de kerk niet. In verband met de Kerstviering in de kerk werd vrijdag onderzoek gedaan naar de staat van de vloer. De vloer was zodanig ingezakt dat werd besloten de kerk direct te sluiten. Mevrouw Kosterink, medewerker van de kerk, laat aan dichtbij.nl weten dat de vloer gerestaureerd moet worden en dat dit bijna € 700.000 euro zal kosten. "Dit probleem was al langer bekend bij ons. De grondwaterstand in het centrum van Zaandam is jaren hoog, waardoor er water onder de kerk loopt. Dit hebben we al vaker weg moeten pompen. Maar de gewelven van de kerk worden door het water aangetast, waardoor de vloer inzakt. Een deel van de zitplaatsen was een tijdje afgezet omdat we het achterste deel beter niet meer konden gebruiken."

Dienst in Kerstnacht

De parochie was al bezig om een oplossing te bedenken maar de situatie kwam vrijdag in een stroomversnelling. "We waren bezig met de mis voor Kerstnacht, en bekeken hoeveel mensen er ongeveer zouden komen. Op zondagen komen er meestal rond de 200-300 mensen. Voor de Kerstdienst rekenden we toch op 650 mensen. Maar we wilden laten onderzoeken of het verstandig was."

Bijdragen in de kosten

Niet dus, want na het onderzoek vrijdag werd dezelfde middag besloten om de kerk per direct te sluiten. De medewerkers blijven positief en hebben vertrouwen op een goede afloop. "De gemeente zal niet bijdragen in de kosten, en het Hoogheemraadschap ook niet. We hopen dat er mensen opstaan en zeggen: hier heeft u € 700.000 euro." De gemeente zegt mee te zoeken naar mogelijke fondsen en vreest het ergste als het geld niet bij elkaar komt. Overigens spreekt de gemeente over een bedrag van € 800.000 euro dat nodig is. Mensen die normaliter de Bonifatiuskerk bezoeken kunnen uitwijken naar kerken in de omgeving, zoals de Maria Magdalenakerk.

  • Uit "Noordhollands Dagblad" 24 augustus 2016
Strakke vloer voor Zaandamse Bonifatiuskerk
 ZAANDAM - De vloer van de Bonifatiuskerk ligt er zo strak als een biljartlaken bij. Deze week worden de kerkbanken in het neogotische bouwwerk neergezet. Bijna vier jaar nadat de gemeente Zaanstad de katholieke kerk sloot vanwege de slechte staat van de vloer, kunnen de parochianen weer ter kerke gaan in hun eigen gebedshuis.

Zondag 25 september is in de kerk aan de Oostzijde een Pontificale Hoogmis met hulpbisschop Jan Hendriks. „De kerk is al een keer ingewijd en dat mag niet twee keer. Dus houden we een heel plechtige en feestelijke viering”, zegt koster Jan van Breukelen. Na de sluiting van de kerk in 2012 bleek dat herstel van de verzakte vloer ruim 1 miljoen euro zou kosten. Sympathisanten wisten dat geld bijeen te krijgen met diverse acties. Ook gaf de provincie subsidie. Ruim een jaar geleden begon de Zaandamse funderingsspecialist De Coogh met het herstel. Méters stof, plastic en ander materiaal zijn gebruikt om onder meer de kruiswegstaties, het altaar en orgel te beschermen tijdens de werkzaamheden, zegt Jan IJskes van De Coogh. De complete kerkvloer is afgebroken, afgegraven en afgevoerd. Ook zijn er zeventien meter lange stalen heipalen in de vloer geperst. Alle tegeltjes van het monumentale middenpad en de twee zijpaden zijn verwijderd en schoongemaakt voor hergebruik. Nu heeft het uit 1900 stammende kerkgebouw een nieuwe vloer met vloerverwarming, voorzien van een blauw-wit kunstwerk van Hansje van Halem. De tegels symboliseren het water van de Zaan én het doopwater, met het monumentale tegelpad als brug. De twee zijpaden langs de pilaren zijn komen te vervallen. Van Breukelen: „Esthetisch vonden we drie paden wat minder. We hadden er ook niet genoeg tegels meer voor; er zijn er wat gesneuveld. Die schijn je wel weer ergens te kunnen laten maken, maar dat is heel duur.” Daardoor zijn er nu veel tegeltjes over, die verkocht gaan worden ten bate van de kerk. Want ook elders in het gebouw wacht werk. „We gaan nu de volgende fase in: het stuc- en schilderwerk.”

Externe links

Afbeeldingen

Exterieur

Interieur

Glas-in-loodramen

Ramen afkomstig uit voormalig St. Janziekenhuis

Hier gefotografeerd in ziekenhuis De Heel (Zaans Medisch Centrum). Vanwege de bouw van een nieuw Zaans Medisch Centrum zijn deze ramen eind 2016 overgebracht naar de St. Bonifatiuskerk. Vanaf begin tot najaar 2017 zijn deze ramen in etappes in deze kerk opgesteld.

Kruiswegafbeeldingen