Zandeweer, Hoofdstraat 7 - Johannes de Doperkerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Johannes de Doperkerk
Genootschap:	PKN Hervormde gemeente Garsthuizen - Zandeweer c.a.
Provincie:	Groningen
Gemeente:	Het Hogeland
Plaats:	Zandeweer
Adres:	Hoofdstraat 7
Postcode:	9997PH
Sonneveld-index:	01383
Jaar ingebruikname:	13 e
Architect:
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 23471

Geschiedenis

Toren 15 e. Historische kerk met vrijstaande toren.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Hervormde kerk en toren op omheind kerkhof. Grotendeels 13de eeuws kerkgebouw overkluisd door gekoppelde kruisribgewelven; halfrond gesloten koor; de twee westelijke traveeën jonger. In de kerk rijk gesneden preekstoel met trap, achterschot en klankbord; doophek; doopschaal op arm; twee herenbanken met opzetstuk op het achterschot en gesneden zijstukken met bekroningen, 1679. Vier blakers. Bank en paneelwerk en met vier koperen blakers. Tegen de wand van het koor lambrizering met banken, 17de eeuws en tochtportaal. Orgelkas met rugpositief en balustrade met gesneden bekroningen, orgel uit 1731, gemaakt door A.A. Hinsz. Avondmaalstafel, 1758. Verscheidene zerken o.a. een uit 1507, een zeer grote van bewoners van de borg Oenema, een 1702 met koperen kwartier en alliantiewapenen (Clant-Lewe). Geschilderd wapenbord Alberda-Cant. Vrijstaande klokkentoren gedekt door zadeldak met spitsje. Klokkenstoel met gelui van twee klokken, waarvan één van H. Kokenbacker, 1467, diam. 107 cm. en één van waarschijnlijk dezelfde gieter H. Kokenbacker, 1467, diam. 100 cm. Mechanisch torenuurwerk W.J. Koek, Midwolda.

Orgel

Het orgel in Zandeweer was het eerste door Hinsz zelfstandig gebouwde instrument. Het is geheel vervaardigd in de stijl van Franz Caspar Schnitger, wiens bedrijf Hinsz had overgenomen. Het orgel is lange tijd onderhouden geweest door Hinsz en daarna door Freytag. In de negentiende eeuw werkten allerlei kleine bouwers aan het instrument. De dispositie is in deze tijd licht aangepast: de Quint 1 1/2 werd door een Viola di Gamba 8' vervangen en de Fluit 2' van het rugpositief werd gewijzigd in een Fluit 4'. Mogelijk is dit in 1853 gebeurd, toen Geert Pieter Dik een grote reparatie uitvoerde. Waarschijnlijk zijn in 1883 twee registers van het rugwerk verwijderd: de Scherp en de Sexquialter. In dat jaar werd door Roelf Meyer een grote reparatie uitgevoerd. Het rugwerk heeft nog altijd één open plaats op de windlade. Jan Doornbos voerde in 1902 een ingrijpende revisie uit, waarbij de spaanbalgen werden vervangen door een magazijnbalg, de manuaalkoppel werd gewijzigd van een schuifkoppel in een trekkoppel, de Mixtuur verving hij door een Fluit 4', de tongwerken werden gewijzigd en ten slotte is het gehele orgel opnieuw geïntoneerd. J.W. Dekker restaureerde in 1932 de klaviatuur en de mechaniek. In 1952 plaatste Klaas Doornbos een windmachine. In 1985-1987 is door De Graaf uit Leusden aan het orgel gewerkt. Op één van de lege plekken in het rugwerk werd een Sexquialter II sterk geplaatst. Ook verving hij de Gamba door een Quint 1 1/2'. Tegelijkertijd restaureerde Mense Ruiter de registermechaniek van het rugpositief met registertrekkers in de kas van het rugwerk. De firma Metzler reconstrueerde de Vox Humana. Een echte restauratie kon echter door allerlei omstandigheden niet worden gestart. Pas in 2004 was het mogelijk hier een opdracht voor te geven. Onder advies van Stef Tuinstra is het werk uitgevoerd door de firma Reil. Het orgel is bij deze restauratie zoveel mogelijk teruggebracht in de oorspronkelijke staat. De windvoorziening werd opnieuw aangelegd met spaanbalgen. De temperatuur die Hinsz heeft gelegd in de stemming is aan de hand van het pijpwerk vastgesteld en weer toegepast. Op 13 juni 2008 kon het orgel opnieuw in gebruik worden genomen. Adviseur Stef Tuinstra bespeelde het bij deze gelegenheid.