Helmond, Tolpost 1 - Jozef

Algemene gegevens
Genootschap :	Rooms Katholieke Kerk
Gemeente :	Helmond
Plaats :	Helmond
Adres :	Tolpost 1
Provincie :	Noord-Brabant
Jaar ingebruikname :	1923
Huidige bestemming :	kerk en cultureel centrum
Naam kerk :	Jozef
Architect :	Riele, W.A.M te
Monument-status :	Rijksmonument 513030
Inventarisnummer :	07652

Geschiedenis

De RK Sint Jozefkerk (1922, Wolter te Riele, uitbreiding 1927, verbouwing 1993) is gespitst. De helft aan de torenzijde is nog kerk. De helft aan de koorzijde is ingericht voor kinderopvang.

Orgel

Het orgel is oorspronkelijk gebouwd door firma A.J. van Gruisen in 1788 voor de St. Martinuskerk in Bolsward. Het orgel kent een bewogen geschiedenis, zo heeft het orgel gestaan in:

• 1887 - 1935 : St. Martinuskerk te Bolsward
• 1935 - ??  : Mariakerk te Brouwhuis
• ?? - 2012 : OLV Middelareskerk te Helmond
• 2012 - heden: Sint Jozefkerk te Helmond

Rond 1935 is het oorspronkelijke front verwijderd, het orgel kreeg destijds een nieuw zinken front. In 1982 heeft firma Verschueren het orgel voorzien van het huidige front (afkomstig uit de Hervormde kerk van Oisterwijk). Het van Gruisen orgel staat sinds 2012 in de St. Jozefkerk te Helmond.

Het vorige orgel van de St. Jozefkerk te Helmond (firma B. Pels, 1966) staat sinds 2012 in de St. Pauluskerk in Helmond.

Monumentomschrijving Rijksdienst

De H. JOZEFKERK werd gebouwd naar ontwerp van architect W. te Riele in late Neo-Gotische stijl. In 1922 werden het priesterkoor en drie traveeën gebouwd, in 1926 volgden nog twee traveeën en de fundering van de toren. In 1927 volgde tenslotte de bouw van de toren zelf. In 1978 vond er een verbouwing plaats. Hierbij werd het inwendige door muren in drie compartimenten verdeeld.

Omschrijving

De driebeukige basilicale kerk van vijf traveeën heeft een westtoren, een niet uitspringend transept en een absis met driezijdige sluiting. De gevels van de kerk zijn opgebouwd uit machinale baksteen, voorzien van brede siermetselwerkbanden onder de gootlijsten. De zadel- en schilddaken zijn belegd met rode verbeterde Hollandse dakpannen. De achthoekige torenspits heeft leien in maasdekking.

De vierkante toren bestaat uit drie geledingen. In de eerste bevindt zich het ingangsportaal met vleugeldeuren. Daar boven is een beeld van St. Jozef geplaatst. In de tweede geleding bevinden zich blinde spitsboognissen met vorktracering, waarin galmgaten zijn opgenomen. Deze geleding wordt afgesloten door een rondboogfries. De bovenste smalle geleding gaat over van een vierkante naar een achthoekige plattegrond en heeft baksteen-versterkingen op de hoeken en rondbogige openingen. In de achthoekige torenspits zijn op vier hoeken kleine dakvensters onder zadeldak opgenomen. Op de toren een bewerkt kruis.

De zij- en achtergevels zijn geleed door middel van steunberen met afzaten die bekleed zijn met rode tegels. Hiertussen bevinden zich de spitsboogramen met zware baksteen vorktraceringen en blank glas-in-lood. De vensters in het transept zijn hoger en worden geflankeerd door lagere spitsboogramen. Hier boven is ruitvormig siermetselwerk te zien. Aan de noordoostzijde is een sacristie aangebouwd met een eigen schilddak.

Een zware toegangsdeur met sierbeslag, een gekoppeld segmentbogig bovenlicht en spitsboognissen met getraliede kleine rechthoekige vensters verdelen het vierkante gebouw. In het dak zijn dakkapellen met vierruits keperboograam onder zadeldak geplaatst, zoals die ook in het dak van de kerk te vinden zijn. De kerk wordt inwendig geleed door baksteen pijlers en spitsbogige scheibogen. De netvormige bakstenen kruisribgewelven zijn gepleisterd en wit geschilderd. In het priesterkoor staat het hoogaltaar uit 1923. Het gepolychromeerde houten altaar werd gemaakt door P.Schneider Eslohe, Westfalen en bevat onder meer scènes uit het leven van St. Jozef. Uit hetzelfde atelier zijn de twee eikenhouten biechtstoelen met figuratieve voorstellingen. Eveneens uit 1921 van Schneider zijn zes reliëfs van de H. Anna, de H. Joachim, de kroning van Maria en drie betreffende de H. Antonius.

De kruiswegstaties op doek zijn in 1922 in het atelier van Conrad Martinez te Ortisei geschilderd naar een kruisweg van de Redemptoristenbroeder Schmalzel. Daarnaast bevat de kerk vele houten heiligenbeelden van diverse ateliers. De kerk is gedeeltelijk inwendig verbouwd en van een tussenvloer en van een ruimte voor parochieactiviteiten voorzien. Hierbij is de ruimtewerking van het westelijk deel gewijzigd, maar bleef het karakteristieke beeld van het middenschip met koor en dwarsarmen gehandhaafd en herkenbaar.

Waardering

De kerk is van algemeen belang. Het gebouw heeft cultuurhistorische waarden als voorbeeld van de ontwikkeling van het katholicisme en de dominante plaats van het parochieel centrum in het Interbellum in een industriestad. Het geheel is tevens van architectuurhistorisch belang als voorbeeld van de variatie in stijlen die de architect toepaste afhankelijk van het karakter van het gebouw, het is tevens van belang als voorbeeld van het werk van de architect Te Riele, met name de wijze waarop hij in traditionele gotische vormen toch ruimte schiep voor het type van de volkskerk. Het gebouw heeft ensemblewaarden als onderdeel van het gehele complex. Het geheel is gaaf bewaard gebleven en is als voorbeeld van de afwisseling van stijlen in het werk van de architect uiterst zeldzaam.

Cultuur Historische Waardekaart

• Bouwperiode: 1923
• Bouwstijl: Neo-Classicisme
• Architect: Riele Gzn., W. te
• Gevels en Materialen: Baksteen, blokmetselwerk op hoeken, natuurstenen sluitstenen; driezijdige middenuitbouw.
• Vensters en Deuren: Schuiframen met kleine roedeverdeling, luiken met oorspronkelijk beslag.
• Dak en Bedekking: Schilddak met uitzwenkend overstek, rode verbeterde Hollandse pannen, dakkapellen met frontons, hoekschoorstenen, dakpirons.

Afbeeldingen

Exterieur

• 

  opname JvN 19-03-1982

Interieur

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•