Utrecht, Oudegracht 403 - Sint-Martinuskerk

Algemene gegevens
Genootschap :	Rooms Katholieke Kerk
Gemeente :	Utrecht
Plaats :	Utrecht
Adres :	Oudegracht 403
Provincie :	Utrecht
Jaar ingebruikname :	1901
Huidige bestemming:	appartementencomplex
Naam kerk :	Martinus
Architect :	Tepe W.V.A
Monument-status:	Rijksmonument
Inventarisatienummer:	00326

Geschiedenis

Sloof Orgelbouw heeft het oude Maarschalkerweerd-orgel in de GKV De Vaste Burcht te Gouda gerestaureerd en uitgebreid. Oorspronkelijk was het orgel door de fa. Maarschalkerweerd gebouwd voor de eerste Martinuskerk. Bij het gereedkomen van de nieuwe RK Martinuskerk aan de Oude Gracht werd het orgel daarheen geplaatst. Na de sluiting van de laatste Martinuskerk verhuisde het orgel naar de Vaste Burchtkerk van Gouda. (62-09)

St. Martinus, 1901, A.Tepe. Neogotische kruisbasiliek met driezijdig gesloten transeptarmen diagonale zijkapellen naast het koor. Stergewelf over de kruising. De geveltop van de voorgevel is door zijn vormgeving met nissen en bakstenen pinakels verwant aan de Krijtberg te Amsterdam en de St.Michael te Schalkwijk. Zandstenen neogotisch vleugelaltaar van F.W.Mengelberg.

Is nu appartementencomplex.

Buiten gebruik als R.K. kerk begin jaren 1970, waarna leegstand en verval. Ongeveer in 2e helft jaren 1970 is bovengenoemd belangrijk Mengelbergaltaar herplaatst in de St. Joriskerk in Eindhoven, waar het mooi staat. Begin jaren 1980 kwam deze leeggehaalde kerk, waaruit o.a. de vloer al grotendeels was weggehaald, regelmatig voor in t.v.-programma's van Kees van Kooten en Wim de Bie, met als naam "St. Jodocuskerk" in de bijbehorende fictieve plaats "Juinen". Uiteindelijk heeft, vanaf begin 1988, binnen het casco van dit kerkgebouw, de verbouwing tot het huidige appartementencomplex plaatsgevonden. Qua exterieur ziet deze kerk er nog grotendeels net zo uit als vroeger, t/m het klokje in de vieringtoren, dat bij bijzondere gelegenheden in Utrecht soms wordt geluid.

In de media

Uit Het Centrum, 4 Januari 1924.

Aan de orgelkast en de speeltafel van de St. Martinuskerk zullen binnenkort diverse reparaties worden verricht. Het wordt vergroot en gedeeltelijk verplaatst, waardoor het tegen de balustrade zal komen te staan. Het registerwerk wordt verbeterd en eenige nieuwe registers worden bijgevoegd: op het boveuklavier een "vox celesta", op het benedenklavier o.m. subbas en basson 16 voet, voorts een octaaf 8 voet en een holpijp 8 voet. Bovendien komt er een nieuwe trompet. De reparaties en uitbreidingen zijn toevertrouwd aan den orgelmaker den heer Van Brussel alhier.

Uit Het Centrum, 27 September 1924.

Zondag 28 September, 's avonds 6 uur, zal in de St. Martinuskerk aan de Twijnstraat het vernieuwde orgel worden ingewijd en ingespeeld. Dit is een feit van beteekenis, daar hiermede een proeve wordt afgelegd, hoe een oud orgel, mits het materiaal van goede kwaliteit is, zeer vruchtbaar tot een geheel nieuw orgel worden omgebouwd met behoud van bijna al hetgeen wat het oude orgel aan goeds en schoons bezit. Het pijporgel in de St. Martinuskerk had 75 jaar dienst gedaan. Door de firma Maarschalkerweerd & Zoon gebouwd in het jaar 1849 (sic), heeft dit orgel zijn kerk trouw en waardig tot op den dag van heden gediend; en, toen er werd gesproken van een nieuw orgel met al de voordelen van de moderne techniek, bleek na onderzoek het oude orgel na 75 jaar nog zulk buitengewoon degelijk materiaal te bezitten, dat met bij- en ombouwing van het bestaande zonder veel moeite een geheel volgens de eischen der tijds ingericht mechanisch kerkorgel zou kunnen worden verkregen. Zulks is door de firma Maarschalkerweerd geschied. Op den blaasbalg, welke door een Zweedschen electrischen motor van de noodige wind wordt voorzien, zijn de nieuwe registers van het pedaal gebouwd, terwijl het tekort aan 8-voets registers is weggenomen door bijvoeging van een Vox celeste en Holpijp. Prestant, Gamba en Trompet zijn aangevuld of geheel vernieuwd, terwijl alle labiaalstemmen van stemkrullen zijn voorzien. De binnenbouw is omgeven van een geheel nieuwe eikenhouten gothieke kast met zoogenaamd engelsen pijpenfront, terwijl een crescendo-kast met lichtwerkende jalouzieën het spel van het bovenklavier een bijzonder karakter geeft. De nieuwe registers zijn volgens pneumatisch systeem vervaardigd, terwijl de bestaande registers mechanisch-werkend zijn gebleven. Het geheel maakt met zijn nieuwe blank-ivoren klavieren een zeer voornamen indruk. De dispositie van het orgel is thans als volgt:

Bovenklavier: Vox celeste 8 voet, Gamba 8 voet, Bourdon 8 voet, Salicet 4 voet, Gedekte fluit 4 voet, Open fluit 2 voet. Benedenklavier: Prestant 8 voet, Roerfluit 8 voet, Holpijp 8 voet, Trompet 8 voet, Roerfluit 4 voet, Octaaf 4 voet, Fluit 4 voet, Octaaf 2 voet, Quint, Mixtuur 4 sterk, Bourdon 16 voet. Pedaal: Subbas 16 voet, Octaafbas 8 voet, Basson 16 voet. Koppelingen: Pedaal - 1e klavier, pedaal - 2e klavier, Superoctaaf.

De orgelinwijding Zondag a.s. zal op plechtige wijze geschieden door den Hoog Eerw. Vicaris Mgr. B.A. de Wit, oudpastoor dezer parochie, terwijl de orgelbespeling zal plaats hebben door den eigen blinden organist van de Sint Martlnuskerk. den heer B. Kok, die onlangs nog op schitterende wijze is geslaagd yoor Examen Orgel B bij de examencommissie der R.K. Organistenvereeniging. De volgende nummers zullen door hem worden ten gehoore gebracht (de heer Winnubst, zijn laatste leermeester, zal registreeren): 1. J.S. Bach. Dorische Toccata. 2. J.S. Bach. G-moll-Fuga. 3. S. Karg-Elert: 3 Choral-Improvisationen. 4. César Franck. Op. 16 Fantaisie C-dur. 5. A. Guilmant. Op 18 Invocation. 6. A. Guilmant: Op. 40, Canon. 7. Th. Salomé: Grand Choeur. Daarna zal het Allerheiligste worden uitgesteld en in een kort plechtig Lof God dank worden gebracht voor dezen buitengewonen aanwinst in de parochiekerk van den H. Martinus. Na afloop zal de heer Kok nog spelen: l. Lemmens: Marche Triomphale. Bij de plechtigheid behouden de parochianen recht op hun eigen gehuurde plaatsen- de vrije plaatsen en stoelen (dit zullen er een paar honderd zijn) kunnen tegen gewone prijzen worden gehuurd en ook van te voren worden besproken bij den koster, den heer Peelen, Pelmolenweg (achter de kerk). Een collecte, welke gehouden zal worden om de nog resteerende schuld van het nieuwe orgel af te doen, wordt bij deze gelegenheid bijzonder in de vrijgevigheid der geloovigen aanbevolen.

Uit Het Centrum, 29 September 1924.

Gistermiddag werd in de St. Martiuuskerk het nieuwe orgel ingewijd. Men weet, dat het oude orgel, dat 75 jaar lang zijn uiterste best heeft gedaan door zijn vroegere maker, de firma Maarschalkerweerd en Zoon, thans door deze zelfde firma is omgebouwd en uitgebreid. Door de kundige bekwaamheden van deze makers, en waarschijnlijk ook door de voortreffelijke leiding van de geestelijkheid dezer parochie is een schoon geheel ontstaan, dat waard en waardig is, Gods Huis te vullen met den sonoren klank uit haar pijpen. In ons nummer van Donderdag j.l. gaven wij reeds een uitgebreid overzicht, en een duidelijke omschrijving van de kwaliteiten en mogelijkheden, die het nieuwe orgel in zich bergt. Gisteren dan, heeft de zegen van de H. Kerk aan het orgel die hoogere waarde gegeven, die het past, als een aan God gewijd instrument, waarvan de mensch zich bedient bij zijn openbare gebedsoefeningen. En niemand minder dan Monseigneur B.A. de Wit, Vicaris- Generaal en oud-Pastoor dezer parochie, heeft de inzegening verricht. Van de liturgische plechtigheid zelf, hoeven wij geen verslag te geven, aangezien wij bij vroegere gelegenheden reeds uitvoerig dit voor onze lezers hebben doen herleven. De mogelijkheden van het nieuwe orgel werden ten duidelijkste gedemonstreerd door het op de inwijding volgende orgelconcert. Dit werd gegeven door den blinden organist der parochie, de heer B. Kok. Deze ving zijn concert aan met eenige werken van J.Seb. Bach, waarna Cesar Franck en A. Guilmant nog het programma sierden. De heer Kok, is spijts (of misschien juist door?) zijn blindheid een organist van voortreffelijke kwaliteiten. Hij beheerscht goeddeels de ingewikkelde orgel-techniek, en liet de opgekomen geloovigen genieten van zijn extatisch speL Wat al duizeling-wekkende hoogten van verrukking, wat al rijvanen van diep-menschelijke leed opende dit spel. Het was van een droef-donkere kleur, dan wel vol schitterend lichte verschieten! Ademloos is het concert aanhoort (sic). De heer Winnubst verleende zijn medewerking bij de registreering, en is ook, naar men ons mededeelde, de laatste leermeester van den heer Kok. Onder diens uitmuntende leiding, en met de hem van nature eigen begaafdheid, zal de heer Kok zich hopelijk ontwikkelen tot een uitnemend organist. Na het concert, waarvoor zeer vele geloovigen (een massa konden bijna geen plaatsje meer krijgen) ter kerke waren gekomen, werd een kort Lof van dankbaarheid opgedragen, waarbij het Allerheiligste werd uitgesteld.