Oostwold (Old), Kerksingel 17 - Hervormde Kerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Hervormde Kerk
Genootschap:	PKN Hervormde gemeente Oostwold
Provincie:	Groningen
Gemeente:	Oldambt
Plaats:	Oostwold (Old)
Adres:	Kerksingel 17
Postcode:	9682PD
Sonneveld-index:	01123 01124
Jaar ingebruikname:	1775
Architect:
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 29923

Geschiedenis

Karakteristieke kruisvormige kerk. Lijkt op de Noorderkerk in Amsterdam en de Nieuwe Kerk in Groningen. In 1882 vergroot.

2020 - De kerk is voorlopig gesloten wegens een onveilige situatie. Mogelijk aardbevingsschade, constructiefout of achterstallig onderhoud.

Orgel

Het orgel in Oostwold is het laatste orgel dat door H.H. Freytag zelf grotendeels is voltooid. Hij overleed tijdens de bouw, een half jaar voor de ingebruikname. De orgelkas is waarschijnlijk het laatste werkstuk van Berent Bekenkamp, die in 1809 kwam te overlijden. Op 13 oktober 1811 werd het orgel in gebruik genomen tijdens een kerkdienst, waarbij J. van Dunne het orgel bespeelde. Van Dunne had ook de eindkeuring uitgevoerd. De dispositie is in de loop van de tijd alleen gewijzigd wat het Bovenwerk betreft: Carillon, Nassat en Vox Humana werden vervangen door Van Oeckelen in 1865. Hij plaatste hiervoor in de plaats een Viola di Gamba 8', Salicionaal 4' en Klarinet 8'. Onder advies van Klaas Bolt restaureerde Albert de Graaf het orgel in de jaren 1987-1989. De oorspronkelijke dispositie is hierbij gereconstrueerd, er zijn nieuwe tremulanten geplaatst, nieuwe registerplaten en een nieuw pedaalklavier. Op 12 mei 1989 is het orgel weer officieel in gebruik genomen. De Bourdon 16' heeft sinds de restauratie twee standen, waardoor bij half getrokken registers slechts de tonen C-cis klinken.

2022 - Renovatie - Duizend orgelpijpen van het eeuwenoude Freytagorgel in de hervormde kerk van Oostwold (Oldambt) heeft orgelmaker Ingrid Noack in handen gehad. Een voor een zijn ze gecontroleerd, schoongemaakt en indien nodig hersteld.
(Bron:Orgeldatabase)

Monumentomschrijving Rijksdienst

Herv. kerk op kerkhof. Fraai aan het einde van een oprijlaan gesitueerd kruisvormig kerkgebouw met dakruiter op de kruising, blijkens opschrift boven de omlijste ingang gebouwd in 1775 en aan die zijde verlengd in 1882. Bij die gelegenheid werden ook in de zuidelijke hoeken aanbouwen toegevoegd. In de kerk preekstoel met achterschot, klankbord en trap. Doophek met lezenaar. Houten gesneden doopvont met deksel. Vijf overhuifde banken; banken met knoppen aan de wangstukken en eenvoudige paneelbanken. Orgel uit 1811, gemaakt door H.H. Freytag en J.W. Timpe. In 1989 door A.H. de Graaf gerestaureerd. Op de tribune bijbehorende lezenaar. Koperen kroon uit 1821. Aantal 17de en 18de eeuwse zerken. In de dakruiter klok van A.H. van Bergen, 1807, diam. 75 cm. Mechanisch smeedijzeren torenuurwerk, 17de eeuw.

In de media

Uit Schade door mijnbouw, 26 mei 2020

Begin dit jaar kwam het pleisterwerk naar beneden in een historisch kerkje in Oostwold (Oldambt). Nu er een besluit ligt over een schadevergoeding, gloort er hoop op het herstel. Maar dat is nog niet zo eenvoudig, beaamt Bert Smit van de Hervormde Gemeente Oostwold. Met de blik naar boven staarde de kerkganger begin dit jaar bezorgd naar een lege plek op het gewelf. Met een flink stuk sierpleister in de hand, ontwaarde Smit al snel meer scheuren. Hij deed daarop een melding mogelijk acuut onveilige situatie. En dat bleek niet onterecht. Vooruitlopend op de afhandeling van een schademelding, werden daarop in allerijl speciale netten besteld en geplaatst om eventueel vallend pleisterwerk op te vangen. Zo konden er tenminste wel kerkdiensten worden gehouden. “Er werd gelukkig snel actie ondernomen. Maar we vreesden voor wat verder komen zou”, zegt Smit nu.

Voortbestaan bedreigd

Sinds 1775 doorstond het gebouw weer en wind. In 1973 werd het nog uitgeroepen tot Rijksmonument. Maar nu bedreigden de schade en vooral de daarmee gepaard gaande kosten het kerkgebouw in haar voortbestaan. “Als we dit allemaal zelf moesten bekostigen, dan was dat niet gelukt, vrees ik.”

Schadevergoeding

Recent plofte er een brief op de mat met het verlossende woord. “De TCMG heeft besloten dat de schade aan het stucwerk mijnbouwschade is en vergoed moet worden. En ook enkele andere scheuren aan de binnen- en buitenzijde. Met deze schadevergoeding gaat het helemaal goed komen.”

Werk op hoogte

De TCMG wees een flinke schadevergoeding toe. Dit is vooral nodig voor het specialistische handwerk dat nodig is op flinke hoogte binnen het gebouw. Alleen al voor het steigerwerk is een klein kapitaal voorzien. Het werk zal mogelijk dertig weken in beslag gaan nemen.

Vaklui nodig

Maar voorlopig zullen de klanken van het orgel tussen de mazen door tot de kerkschare moeten komen. “Ervaring met een eerder herstel van de kerktoren leert dat het wel even duurt voor alle vaklui beschikbaar zijn. Misschien wel een jaar.”

Tijdelijk gesloten

Binnenkort hoopt Smit wel een eerste vergadering te beleggen met een restauratiearchitect voor een plan van aanpak. “Ik ga er nu al vanuit dat de kerk tijdens het herstel dicht zal moeten. Misschien wel meer dan een half jaar. Vooral vanwege die enorme steigers. Toch hebben we dat er graag voor over.”

Alles in het wit

Geluk bij een ongeluk is dat de coronacrisis creatief maakt. De gemeenschap heeft inmiddels de online kerkdienst geïntroduceerd. Smit ziet het dan ook van de positieve kant: “Het herstelwerk biedt meteen kans naast de gewelven ook de muren te witten die in de gewelven overlopen. Er stond bovendien herstel van verweerd voegwerk gepland. Dat kan nu allemaal ineens.”