Vaassen, Marktplein 7 - Dorpskerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Dorpskerk
Genootschap:	PKN Hervormde gemeente Vaassen
Provincie:	Gelderland
Gemeente:	Epe
Plaats:	Vaassen
Adres:	Marktplein 7
Postcode:	8171CJ
Inventarisatienummer:	12272
Jaar ingebruikname:	1853
Architect:	B. Looman
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 15362 (toren); Gemeentelijk monument (schip)

Geschiedenis

Interessante neokerk met historische toren, achter de kerk.

De huidige kerk verving in 1853 de oude St. Ursulakerk, die rond die tijd in slechte staat verkeerde. De oude tufstenen kerk stamde uit de middeleeuwen. Er zijn verschillende malen delen als koor, gerfkamer, e.d. aan toegevoegd.

Oudste vermelding

De oudste vermelding van de Vaassense kerk komt uit de Codex Laureshamnensis, waarin ene Brunhilde een kerk in Vaassen aan het klooster in Lauresham (het huidige Lorsch) schonk. Lange tijd is aangenomen dat de kerk rond het jaar 891 is gebouwd, maar dit blijkt op een vergissing te berusten. Deze datum is afkomstig uit een alinea uit de Codex. Nader onderzoek heeft uitgewezen dat de verschillende onderdelen van deze alinea niet bij elkaar horen. Het zijn afzonderlijke aktes die rond 1175 achter elkaar zijn opgeschreven. Tegenwoordig wordt aangenomen dat de eerste Vaassense kerk rond het jaar 800 is gesticht.

Reformatie

De Reformatie van Vaassen is relatief laat doorgezet. Dit had twee oorzaken.

De eerste reden is dat de Spaanse troepen de Veluwe tot ongeveer 1592 bedreigden. Daardoor was het voor de bestuurders moeilijk om het Gelderse deel over te laten gaan naar het protestantisme.

De tweede reden was dat de heren van de Cannenburch, evenals een belangrijk deel van de Gelderse adel, rooms-katholiek bleven. Zij boden bescherming aan de pastoor en bevolking. Er is dan ook altijd een relatief grote rooms-katholieke bevolkingsgroep in Vaassen geweest. Overigens leidden deze verschillende geloofsrichtingen niet tot al te grote spanningen in het dorp. In 1609 was het dan zover dat de oude pastoor werd vervangen door een protestantse dominee.

Nieuwbouw

Eerder lazen we al dat de oude kerk in een slechte staat verkeerde. In 1852 werd deze afgebroken en vervangen door een nieuwe kerk. Een verslag van de opening uit Boekzaal van 1853:

VAASSEN, 16 mei. De dag van heden was voor de Herv. Gemeente alhier een ware feestdag. Het nieuw gestichte Bedehuis, waartoe zij zoo mild bijdroegen en dat, door zijne uit- en inwendige schoonheid, maar niet minder door zijne doelmatige inrigting, een sieraad van ons dorp, den kundigen en smaakvolle bouwheeren B. Looman en Ph. Wegerif, architect en aannemer, tot hooge eer verstrekt en op eene treffende wijze den geest der liefde verkondigt, die er in onze Gemeente heerscht, werd heden middag in het gemeenschappelijk gebed Gode opgedragen. Onze waarde Leeraar, Ds. J. B. Nijhoff, stemde de groote menigte, die in het heiligdom vergaderd had, tot dit plegtig gebed, en sprak vervolgens naar aanleiding van 2 Cor. V: 17b, ons smeekende dat wij het bij de vernieuwing van ons Bedehuis niet zouden laten berusten, maar vooral ook op onze geestelijke vernieuwing bedacht zouden zijn. Met een dankbaar gevoel herinnerden wij ons tevens de weldadigheid van onderscheidene edele gevers uit onze naburige Gemeente, uit onze hoofdstad des Vaderlands en zelfs van eenige onzer Katholieke Medechristenen; en van geheeler harte vereenigden wij ons met den dank die aan onderscheidene achtens-waardige personen, namens de Gemeente en Heeren Kerkvoogden, werd toegebragt voor hunne medewerking, inlichting, liefde en hulp. Eere en lof werd ook in hen den Allerhoogsten toegebragt, die door zijn H. Geest in zoo velen zóó veel goeds heeft gewrocht. Niet ligt zal deze dag en die stond bovenal vergeten worden, waarin de ontelbare schare zich eerbiedig nederboog voor den troon des Almagtigen. God verhoore genadiglijk die smeekingen. De tekst voor de preek van de inwijdingsdienst haalde dominee Nijhoff uit 2 Korintiërs 5 vers 17b: Het oude is voorbijgegaan, zie, het nieuwe is gekomen.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Toren der Ned. Herv. Kerk. In oorsprong laat-gotisch, bakstenen bouwwerk (ca. 1500), gewijzigd in 1862. Klokkenstoel met gelui van twee klokken, waarvan een van een anonieme gieter, 1451, diam. 90 cm. en een van G. van Wou, 1501, diam. 128 cm. Mechanisch torenuurwerk, is buiten gebruik gesteld.

Orgel

Het orgel is in 2002 gebouwd door de firma A. Nijsse & Zoon (Oud-Sabbinge). De orgelkas dateert echter uit 1820 / 1852. Gebruik werd verder gemaakt van ouder pijpwerk, nl. uit 1823 van J. Armbrost (Haaksbergen) en uit 1925 van de firma J.C. Sanders (Utrecht).

Dispositie

Hoofdwerk (manuaal 1): Bourdon 16' - Prestant 8' - Roerfluit 8' (1925) - Octaaf 4' (1823) - Spitsfluit 4' (1823) - Quint 2⅔' - Octaaf 2' (1823) - Mixtuur 1⅓' 3-4 sterk - Cornet 8' 5 sterk discant (1925) - Fagot 16' bas/discant - Trompet 8' bas/discant (1925).
Positief (manuaal 2): Holpijp 8' (1823) - Gamba 8' (1925) - Prestant 4' - Fluit travers 4' - Nasard 2⅔' - Gemshoorn 2' (1964) - Terts 1 3/5' - Flageolet 1' - Dulciaan 8' - Tremulant.
Pedaal: Subbas 16' (1925) - Openfluit 8' - Bazuin 16'.
Koppelingen: manuaal 1 aan pedaal - manuaal 2 aan pedaal - manuaal 2 aan manuaal 1.

Mechanische sleepladen. Manuaalomvang: C-f3. Pedaalomvang: C-d1. Winddruk: 78 mm. WK.

Toren

De uit de 16de eeuw stammende toren bleef echter staan. Deze was nog in een goede staat. De toren werd echter wel in 1862 opgeknapt. Later, in 1947 en 1978, zou de toren nog twee keer onder handen worden genomen.

Afsplitsingen

In 1933 splitsten de Vrijzinnig Hervormden zich af van de Dorpskerk.

In 1946 volgde de Hervormde Evangelisatie op Gereformeerde Grondslag, die later overging naar de Hersteld Hervormde Kerk.

Renovaties

Uit Reformatorisch Dagblad, 20 juni 2006.

De hervormde kerk van Vaassen gaat volgend jaar in de steigers. Met name het dak is aan restauratie toe. Dat zegt A. Brouwer, lid van de restauratiecommissie. „De dakconstructie deugt niet”, aldus Brouwer. „Hij wordt te zwaar voor de muren, die meetbaar beginnen te wijken.” Hij zegt dat het noodzakelijk was om voor 2010 te restaureren. „Als er niets aan wordt gedaan, kan er uiteindelijk schade optreden. Maar momenteel is het niet gevaarlijk. De kerk kan gewoon worden gebruikt.” Het dak wordt tijdelijk verwijderd om het te herstellen. Bovendien wordt er voeg- en schilderwerk gedaan. De toren, die is gebouwd in 1492, is nog in prima staat. Het schip stamt uit 1850. De kerk is meerdere keren gerestaureerd.

De gemeente is hard bezig met het werven van fondsen voor het herstel. Onder andere de gemeente Epe, de plaatselijke bevolking en de eigen gemeenteleden wordt om een bijdrage gevraagd. Er is ongeveer een half miljoen euro nodig. Elke zondag bezoeken zo’n 350 tot 400 mensen de diensten in de kerk.

Uit Reformatorisch Dagblad, 31 oktober 2006.

De hervormde gemeente van Vaassen wil volgend jaar beginnen met de restauratie van het dak van de Dorpskerk. Eerst moet de restauratiecommissie echter 515.000 euro bijeen zien te krijgen. De kapconstructie is er slecht aan toe. Het geheel drukt zo zwaar op de muren dat die beginnen te wijken. Dat is te zien aan de vele scheuren in de muren. Volgens deskundigen is het vanwege mogelijk instortingsgevaar binnen een jaar of vier te gevaarlijk om in de kerk te zijn of bij de kerk te lopen. Scriba A. Brouwer denkt dat al in de wintermaanden kan worden begonnen met de werkzaamheden onder de kap, zonder dat deze van de kerk af hoeft. De hervormde gemeente organiseert acties om geld bijeen te krijgen. De kerk hoopt verder geld te krijgen door giften van zowel gemeenteleden als van personen en bedrijven in Vaassen. „Het gebouw is beeldbepalend voor het dorp. Daarom willen we ook om steun vragen bij mensen die niet naar de kerk gaan.”

De hervormde kerk is een gemeentelijk monument en stamt uit 1853. Ongeveer 25 jaar geleden is de kerk voor de laatste keer grondig opgeknapt. Elke zondag zijn er twee diensten. De toren is een rijksmonument, maar is wel eigendom van de kerkelijke gemeente. Enkele jaren geleden is de toren gerestaureerd.

Uit Reformatorisch Dagblad, 9 oktober 2007.

De restauratie van de hervormde kerk in Vaassen is zo goed als klaar, maar het geld is nog lang niet binnen. De restauratiecommissie heeft tot nu toe ruim 300.000 euro van de benodigde 500.000 bijeen kunnen brengen. De Vaassense kerkgangers brachten tot op heden 100.000 euro bij elkaar, evenals de overheden (gemeente en provincie). Fondsen droegen 60.000 euro bij en de geldwervingscommissie zorgde met diverse activiteiten voor een opbrengst van 40.000 euro. De komende maanden worden nog verschillende acties gehouden die geld moeten opleveren. De eerste is een grote couponactie die de commissie samen met een groot aantal Vaassense ondernemers heeft georganiseerd. „We willen per maand bekijken wat we nog kunnen organiseren”, zegt Wim van ’t Einde van de geldwervingscommissie. „We willen er voor waken dat we de mensen overvoeren met acties.”

De commissie realiseert zich dat de laatste loodjes het zwaarst zullen wegen en heeft vooral haar hoop gevestigd op een actie die later in het jaar wordt gehouden en waarvoor particuliere sponsors wordt gevraagd een substantiële donatie te doen.

Het geld dat de commissie aan het eind van de rit nog tekort komt, moet bij de bank geleend worden. „Maar dat moet over een reeks van jaren terugbetaald worden, vermeerderd met rente”, beseft van ’t Einde. „Dat geld moeten we dus sowieso ophoesten. Dan kunnen we maar beter proberen nu al zo veel mogelijk geld op tafel te krijgen, zodat we minder hoeven te lenen en de mensen na ons niet met een schuld opgezadeld worden.”

Inmiddels zijn de steigers bij de kerk verdwenen. De geheel vervangen dakconstructie moet weer decennialang mee kunnen.

Uit Veluweland.nl d.d. 16 september 2013

De Vaassense Dorpskerk is sinds Pasen gesloten geweest. Het interieur van de kerk is drastisch onder handen genomen. Dat werk wordt deze week afgerond en de kerk wordt aanstaand weekend geopend. Het verbouwen van de kerk was een grote klus voor de Hervormde Gemeente waaraan veel mensen hebben meegewerkt. De grote werkzaamheden werden door allerlei professionele bedrijven uitgevoerd. Daarnaast hebben ook tientallen vrijwilligers aan de verbouwingswerkzaamheden hun steentje bijgedragen.