Zuidlaren, Zuiderstraat 1 - Synagoge

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam object:	Synagoge
Genootschap:	Israëlitisch
Provincie:	Drenthe
Gemeente:	Tynaarlo
Plaats:	Zuidlaren
Adres:	Zuiderstraat 1
Postcode:	9471KJ
Inventarisatienummer:	14260
Jaar ingebruikname:	1884
Architect:
Huidige bestemming:	synagoge
Monument status:	Rijksmonument 510916

Geschiedenis

Prachtige kleine synagoge.

Zuidlaren werd in 1883 een zelfstandige joodse gemeente en ruim een jaar later werd er aan de Zuiderstraat een synagoge ingewijd. Aan de voet van de hunebedden achter de Wolferdinge lag een joodse begraafplaats. De joden van Zuidlaren waren werkzaam in de handel, het slagersvak en het onderwijs. In 1925 werd de inmiddels aanzienlijk geslonken joodse gemeente opgeheven. Het gebied van Zuidlaren, Anlo en Vries kwam bij Assen; Eelde werd bij Groningen gevoegd. Het synagogegebouw kreeg na de oorlog een andere bestemming. Deze synagoge werd in 2005 aangekocht door de Stichting Oude Drentse Kerken, die in 2007 het beheer na restauratie over heeft gedragen aan de Vereniging Behoud Synagoge Zuidlaren. Het gebouw doet dienst als gebedsruimte voor de Progressief Joodse Gemeente Noord-Nederland - Beth haTsafon. Daarnaast is het gebouw opengesteld voor bezichtiging en voor culturele doeleinden.

Monumentomschrijving Rijksdienst

De synagoge, voorheen o.a. peuterspeelzaal 't Jokertje, is gebouwd in 1884, raakte ten gevolge van de crisis, die een slinkende Zuidlarense Joodse gemeenschap tot gevolg had als synagoge in onbruik. Heeft verschillende functies gehad maar werd in 2007 met chanoeka weer als synagoge in gebruik genomen.

De bescherming betreft het exterieur.

Deze synagoge is als tweede "kerk" verworven door de Stichting Oude Drentse Kerken, de huidige eigenaar.

Omschrijving

Synagoge opgetrokken in baksteen onder een afgewolfd zadeldak gedekt met oud hollandse pannen.

Symmetrische voorgevel (W) met vlechtwerk en windveren. Centraal een moderne deur onder een gepleisterd ruitmotief. Daarboven twee rosetvensters. Tussen de vensters een ingemetselde steen onder een rollaag met een hebreeuwse tekst.

In de zijgevel(s) drie ijzeren rondboog vensters met radiale roedenverdeling bovenin. Onder de vensters drie blindnissen met segmentboog.

In de achtergevel twee blindnissen, de linker met onderin een opgeklampte deur. Tussen de nissen een gevelsteen met tussen ranken de tekst "gebouwd in 1884 {P.H. Wijnberg, N. Nathans, A. Vos} Kerkbestuurders, onder medewerking van JHr Mr L.A.S.J. de Millyj van Heiden Reinestein burgemeester"

Waardering

Synagoge van cultuurhistorisch en stedebouwkundig belang:

- als karakteristieke representant van het joodse religieuze leven

- vanwege de ligging in een gebied met bijzondere waarde

- vanwege de zeldzaamheid

In de media

Uit Reformatorisch Dagblad, 20 december 2007.

De Progressief Joodse Gemeente Noord Nederland heeft sinds verleden week weer een eigen synagoge. Op 9 december is de synagoge in Zuid-Laren officieel ingewijd voor de Joodse eredienst. Dat meldt het Nieuw Israelietisch Weekblad (NIW).

Het gebouw in Zuidlaren uit 1883 stond jarenlang leeg. Op 1 december werd het heropend na een ingrijpende restauratie op initiatief van de Vereniging Behoud Synagoge Zuid-Laren.

Bij de officiële ingebruikneming was het kleine gebouwtje van 5 bij 8 meter letterlijk tot de nok gevuld. Beneden is namelijk plaats voor zo’n veertig personen, terwijl er boven zo’n dertig bezoekers een plaats kunnen krijgen. Bij de inwijding droegen twee rabbijnen de Thorarollen naar binnen. De gemeente in Noord-Nederland telt 25 gezinseenheden.

De Synagoge is in 1884 gebouwd en heeft tot 1925 dienst gedaan. Daarna is het gebouwtje voor allerlei niet religieuze doelen gebruikt. Na de Tweede Wereldoorlog stond de synagoge er maar verdrietig bij. Het gebouwtje kreeg soms een tijdelijke bestemming. Daarna stond het weer leeg. Vorig jaar heeft de SODK de voormalige synagoge overgenomen. Er is subsidie binnengehaald en april 2007 is begonnen met restauratie. Zondag 9 december 2007 is de restauratie afgerond en is het gebouwtje weer echt als synagoge in gebruik genomen. Het is de Liberaal Joodse Gemeente Noord-Nederland die er haar onderkomen heeft. In het 8x5 meter grote gebouwtje is beneden ruimte voor 40 mensen en boven is plek voor 30 mensen. In de synagoge staat een chanoeka-lamp van de in de Tweede Wereldoorlog omgekomen Zuidlarense Joodse familie Van Dam. Het gebouw kan ook gebruikt worden voor culturele evenementen. (56-06/59-08)